Mykwy (Częstochowa) , żydowskie łaźnie ze zbiornikiem wodnym do rytualnego oczyszczania ludzi lub przedmiotów. Pierwsza mykwa powstała na początku XIX wieku, w pierwszych latach istnienia gminy żydowskiej w Częstochowie. Urządził ją Jakub Muszyn Brass w piwnicy domu Ejzyka Bermana, przy Starym Rynku 18.
Stara Mykwa powstała także na początku XIX wieku, przed 1820. Mieściła się w budynku rzeźni rytualnej ptactwa, za → Starą Synagogą, nad rzeką Wartą. Urządziło ją własnym kosztem pięciu miejscowych Żydów: Wolf Landau, Markus Kohin, Lewek Kohn, Lipman Sztajman i Józef Landau. W 1820 rozgorzał konflikt między chasydami i starszymi gminy o dostęp chasydów mężczyzn do łaźni rytualnej. Prawdopodobnie początkowo mykwa miała tylko jeden oddział i była przeznaczona tylko dla kobiet. Po zawarciu ugody utworzono także oddział męski w mykwie. W 1905 zastąpiła ją Nowa Mykwa, nadal jednak sporadycznie korzystano ze Starej Mykwy. Np. 22 XI 1920 podczas pogrzebu cadyka Pinkusa Mendla Justmana, tahary (oczyszczenia) dokonano w zimnej wodzie basenu Starej Mykwy. Została zniszczona przez Niemców w lipcu 1943 wraz z całym kompleksem Starej Synagogi i Nowego Bejs Hamidraszu.
Nowa Mykwa została wybudowana z inicjatywy rabina Nachuma Asza. Jej główny budynek wzniesiono przy ul. Spadek (ob. Garibaldiego 18) w 1904–05 pod nadzorem Mordechaja Kojfmana. Na potrzeby łaźni zbudowano specjalny kanał odprowadzający wodę do rzeki Warty. Dwukondygnacyjny budynek mieścił na parterze basen mykwy i szatnie, a na piętrze zwykłą łaźnię z wannami i natryskami (z gorącą i zimną wodą). Na zapleczu wzniesiono inne budynki, m.in. na kotłownię, która zasilała centralne ogrzewanie i dostarczała gorącej wody). W chwili oddania imponowała swoją nowoczesnością i poziomem sanitarnym. Gmina jednak nie dokonywała remontów ani wymiany urządzeń i konsekwencje tych zaniedbań odczuwano już w połowie lat 20. XX w. W 1926 dokonano prowizorycznego remontu, ale w 1929 gmina była zmuszona zaciągnąć pożyczkę na ponowny remont mykwy. Na początku okupacji niemieckiej w budynkach mykwy urządzono zakład sanitarny z odwszalnią, w ramach zarządzonej przez Niemców akcji zwalczania tyfusu i innych chorób zakaźnych. Zakładem kierował dr → Adam Wolberg. Od kwietnia 1941 mykwa znajdowała się na terenie → getta częstochowskiego. Wieczorem 21 IX 1942, przed początkiem likwidacji getta, w pomieszczeniach mykwy umieszczono lekarzy żydowskich wraz z rodzinami, a także rodziny policjantów żydowskich i członków Judenratu. Przebywali tu do zakończenia deportacji i utworzenia tzw. małego getta. Później w mykwie mieściło się ambulatorium lekarskie kierowane przez dr. A. Wolberga (do jego śmierci 23 VI 1943). Po wojnie w kompleksie mykwy działała Kongregacja Wyznania Mojżeszowego (będąca namiastką gminy wyznaniowej), była tu sala modlitw (zwana synagogą) i dom przedpogrzebowy. Część pomieszczeń wykorzystywano na mieszkania, część dzierżawiły różne instytucje. W latach 90. XX w. cały kompleks przejęła Gmina Wyznaniowa w Katowicach i sprzedała osobie prywatnej. Przy tej okazji rozproszeniu i zatraceniu uległy księgozbiór, dokumenty i utensylia przechowywane w mykwie.
Sefer Czenstochow, t. I, Jerozolima 1967, szp. 147–148; Benjamin Orenstein, Churban Czenstochow, [b.m.w.] 1949, s. 30; „Częstochower Cajtung” 1926, nr 37, s. 4, 1929, nr 15, s. 3; Liber Brener, Umkum un widersztand in czenstochower geto (Powstanie i zagłada w częstochowskim getcie), Warszawa [1950]; – Archiwum Państwowe w Częstochowie, Akta Magistratu Częstochowy, sygn. 6232.
Autor: Wiesław Paszkowski
Źródło: https://encyklopedia.czestochowa.pl/hasla/mykwy
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz