Sady gminne. 1876r. Z Częstochowy piszą do Gazety Polskiej: Ponieważ przedwstępne czynności co do organizacyi sądów gminnych w powiecie naszym na ukończeniu, gdyż obecnie przychodzi tylko zarządzić wybory kandydatów, wypada nam po raz ostatni rzucić okiem na sprawę tak doniosłego znaczenia, a resztę pozostawić czasowi. Powiat Częstochowski złożony z 23 gmin z 82,922 ludności, podzielony został na sześć sądowo-gminnych okręgów, a mianowicie: Okreg I, gminy: Krzeepice, Kuźniczka, Lipie i Opatów; kancellarya sądu w Krzepicach. Okreg II, gminy:,Panki, Przystajń i Węglowice; kancellarya sądu we wsi Truskolasy. Okreg III, gminy: Grabówka, Kamyk, Miedźno i Popów; kancellarya sądu w Kłobucku. Okręg IV, gminy: Mykanów, Rędziny i Wancerzów; kancellarya sądu w Mstowie. Okreg V, gminy: Bargły i Kamienica Polska połączone w jedną, Dzbów, Huta Stara i Rekszowice; kancellarya sądu w Kamienicy Polskiéj. Okrąg VI, gminy: Olsztyn, Potok Złoty, Przyrów i Staropole; kancellarya sądu w Janowie. Dla obsadzenia nowo tworzących się posad sądowo-gminnych, z 23 gmin obejmujących w sobie 184 majątków natury dworskićj,sześć osad, z których dwie stanowią oddzielne gminy i 8,107 siedzib włościańskich, których posiadacze mają prawo głosu na zebraniach gminnych, na listach kandydatów zamieszczono 77 osób, pod względem umysłowego wykształcenia dających się ugruppować jak następuje: Z ukształceniem wyźszém osób 2, ze średniem 20, z elementarnem 31, umiejących tylko pisać 15. Według zajęcia i położenia społecznego: Obywateli wiejskich 25, wójtów gmin 10, pisarzy gminnych 7, włościan i nienależących do pierwszych trzech kategoryj 35. W téj cyfrze z ukształceniem średnim osób 3. (Zadziwiający jest doprawdy okazujący się po powiatach brak ludzi z tak zwanén wyksztaceniem, a nawet z ukształceniem śrcdniém; cyfry powyższe z powiatu Częstochowskiego uwydatniają uderzająco ten brak). Jednocześnie zaprojektowano i koszta utrzymania nowych organów gminnej sprawiedliwości, dla wszystkich okręgów w jednakowéj normie. I tak: sędziemu rs. 500 i na konie rs. 200, na najem kancellarji rs. 120, na opał, światło i materyały piśmienne rs. 120, stróżowi rs. 120, pisarzowi rs. 500, ławnikom za każde posiedzenie po rs. 1 kop. 50. Cały zaś ciężar utrzymania w 3 częściach chcą włożyć na posiadaczy ziemskich, a w części na nieposiadających roli, to jest handlarzy, precederzystów służących i t. p . Przy przyjęciu zaś za zasadę zapłaty z morga, wypadnie na morg po k G; do czego dodawszy już istniejący ciężar po k. 4 z morga ziemi, ogólna cyfra ciężarów gminnych przedstawi dość pokaźną summę rs. 28,571 k.10, która, bacząc na glebę stron częstochowskich, owe epoki kamienne i obszary piasku, nielekką zapewne okaże się cyfrą w rubryce wydatków gminnych dla naszego rolnika. Wziąwszy bowiem za przykład jeden tylko majątek z większych posiadłości, np. Kamyk, wypadnie z takowego opłacać rocznie ciężarów gminnych rs. 130, nie licząc innych podatków stałych. Dla tego też należy się spodziewać, iż wyższa władza etat ten zmieni, jako wchodzący już w zakres projektomanii. Co do podziału, należy mu się zupełne uznanie, gdyż łącząc w sobie te właśnie przymioty, jakie przy podziale powiatu na okręgi należało mieć na uwadze, w zupełności odpowiada swojemu celowi.
Źródło: Gazeta Warszawska z 25 II (8 III) 1876 r., N° 54, s. 2
