Zawadowie. Częstochowa.

 Zawadowie. Częstochowa.

Zawada Karol (1860–1916), ogrodnik, działacz społeczny. Ur. w 1860 w Rudnikach, powiat wieluński, był synem Augusta (1828–1903) ogrodnika, właściciela majątku ziemskiego zwanego Zawady, który ciągnął się od ul. Jasnogórskiej aż do wsi Kiedrzyn (obecnie część dzielnicy Tysiąclecie); matką jego była Joanna z Drabikowskich (1832–1907), bratem → Władysław, a siostrami: Wanda, zamężna Malinowska (1869–1924) i Emilia, zamężna Szczecińska (1879–1936). Zawada ukończył → Progimnazjum Męskie w Częstochowie, następnie gimnazjum w Warszawie. Kształcił się dalej w zakresie ogrodnictwa: w Warszawie, Heidelbergu i Lipsku. Ostatecznie ukończył Królewski Instytut Pomologiczny w Prószkowie (Proskau, Prosków) koło Opola (rzekomo miał tam uzyskać stopień doktora pomologii, co było jednak negowane już przez współczesnych). Praktykę ogrodniczą odbywał w ogrodach aklimatyzacyjnych i pomologicznych we Francji, Belgii, Niemczech i Rosji. W październiku 1891 założył pierwszą w Królestwie Polskim dwukursową szkołę ogrodniczą; należała ona do kategorii najniższych, o wyłącznie praktycznym kierunku nauczania, który był urozmaicany jedynie pogadankami z zakresu teorii. W 1898 szkoła Zawady otrzymała wspomnienie drugiego stopnia, a w lutym 1902 władze rosyjskie po przeprowadzonej kontroli zamknęły szkołę. W grudniu 1891 Zawada był inicjatorem rozpowszechnionej przez „Kurier Codzienny” akcji zadrzewiania dróg i obejść domowych. Uczestniczył w zjazdach ogrodników oraz wielu wystawach ogrodniczych w kraju i w Europie; m.in. na wystawie w Petersburgu w 1894 otrzymał trzy złote medale. Corocznie urządzał w swoim gospodarstwie ogrodniczym wystawę róż. W 1906 był współzałożycielem → Częstochowskiego Towarzystwa Ogrodniczego (CzTO); od sierpnia tr. aż do śmierci w 1916 pełnił funkcję prezesa CzTO. Kierowane przez niego stowarzyszenie organizowało odczyty, pogadanki, zwiedzanie gospodarstw ogrodniczych i rolniczych; Zawada wielokrotnie występował jako prelegent. W 1907 z jego inicjatywy utworzone zostało w Częstochowie kółko rolnicze. Od 1912 zebrania CzTO odbywały się w dworku Zawady przy ul. Szkolnej (J. Dąbrowskiego). W 1903–07 po zaciągnięciu kredytu wybudował na terenie swojej posiadłości przy ul. Ciemnej (J. Dąbrowskiego) koszary (→ koszary Zawady) dla stacjonujących w mieście 7 i 8 pułków strzelców. Był jednym z organizatorów → Wystawy Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie; w 1907 wybrano go do Komisji Tymczasowej Wystawy, a w roku następnym został członkiem Komitetu Wystawowego. Na terenie zakładu ogrodniczego Zawady organizowano zabawy, z których dochód przeznaczany był na cele charytatywne, przeważnie na rzecz → Towarzystwa Dobroczynności dla Chrześcijan, którego był członkiem, na tzw. wpisy szkolne niezamożnych uczniów miejscowych gimnazjów, a także na CzTO. Przed 1916 Zawada zapisał koszary, których był właścicielem (o wartości 400 tysięcy rubli) i teren, na którym zostały wybudowane, na rzecz instytucji dobroczynnych w mieście. Zawada był członkiem komisji sanitarnej miasta, należał również do Towarzystwa Wzajemnego Kredytu dla Przemysłu i Handlu oraz Częstochowskiego Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego. Zm. 19 XII 1916 w Częstochowie, pochowany został na cmentarzu św. Rocha, w sektorze 14, rząd A, grób nr 7.

Jego żoną była Cecylia Szczecińska (1876–1918). W małżeństwie z nią nie miał dzieci.

Edmund Bąkowski, Olga Bąkowska, Zarys historii klasy robotniczej w okręgu częstochowskim w latach 1864–1918, Częstochowa 1985, s. 86; Aleksander Gąsiorski, Historia częstochowskiego pieniądza zastępczego 1861–1939, Częstochowa 1995, s. 30; Jerzy Górecki, Szkoła ogrodnicza Karola Zawady w Częstochowie 1891–1902, „Nad Wartą” 1997, nr 1, s. 16; Jerzy Górecki, Fałszywy doktor, „Gazeta Częstochowska” 1999, nr 8, s. 10 (dotyczy także brata Władysława); Bogdan Jastrzębski, Historia rozwoju ogrodnictwa regionu Częstochowskiego, Częstochowa 1983, s. 5 (dotyczy ojca Augusta), 32, 35; Przewodnik po Wystawie Przemysłu i Rolnictwa w Częstochowie 1909 r., Częstochowa 1909, s. 5; Feliks Romanowski, Przewodnik po Częstochowie dla pątników i turystów, Kraków 1893, s. V (ogłoszenia) /dotyczy także ojca Augusta/; – „Dziennik Częstochowski” 1906, nr 266, s. 2; „Głos Ludu” 1907, nr 101, s. 22; „Goniec Częstochowski” 1907, nr 1, s. 2, nr 24, s. 2, nr 94, s. 2 (dotyczy matki, Joanny), nr 167, s. 2, nr 185, s. 2, nr 364, s. 3, 1908, nr 142, s. 2, nr 151, s. 2, nr 255, s. 3, 1912, nr 77, s. 2, nr 252, s. 2, 1914, nr 211, s. 2, 1916, nr 265, s. 2, nr 266, s. 2 (wspomnienie pośmiertne), 1918, nr 224, s. 1 (dotyczy żony Cecylii); Handlowiec. Kalendarz dla spraw handlu i przemysłu m. Częstochowy na 1914 r., [Częstochowa 1914?], s. 174; „Kurier Codzienny” 1891, nr 344; „Nad Wartą” 1967, nr 6, s. 4; „Przegląd Tygodniowy” 1895, nr 16, s. 249; „Tydzień” 1901, nr 6, s. 4.

Zawada Władysław (1863–1919), ogrodnik, dyrektor ogrodu botanicznego w Renzie. Ur. w 1863 w Rudnikach, powiat wieluński, był synem Augusta (1828–1903), ogrodnika, oraz Joanny z Drabikowskich (1832–1907), bratem → Karola, Wandy, zamężnej Malinowskiej (1869–1924) i Emilii, zamężnej Szczecińskiej (1879–1936). Ukończył gimnazjum w Warszawie, następnie studiował w Królewskim Instytucie Pomologicznym w Prószkowie (Proskau, Prosków) k. Opola. Po ukończeniu (z odznaczeniem) studiów i otrzymaniu tytułu botanika architekta powrócił do Królestwa Polskiego, gdzie przez jakiś czas zdobywał wiedzę praktyczną w zakresie ogrodnictwa. W 1886–89 objął posadę ogrodnika w Cesarskim Ogrodzie Botanicznym w Petersburgu. W 1890–94 pełnił funkcję dyrektora ogrodu botanicznego w Penzie. W tym okresie był też naczelnym, a przez pewien czas także dyrektorem tamtejszej szkoły botanicznej. Około 1900 wezwany przez ojca Augusta przyjechał do Częstochowy. Znacznie rozszerzył ogród ojca, prowadził hodowlę szkółek. Po śmierci ojca za część majątku ziemskiego, który mu przypadł w udziale, utworzył zakład ogrodniczy „Halinów” (przy ul. Szkolnej /Dąbrowskiego/): eksponaty z tego zakładu były prezentowane przez niego na wystawach, m.in. w Warszawie, Petersburgu. W swoim zakładzie prowadził warzywnictwo, owocarstwo, szkółkarstwo liczące 150 tysięcy drzew owocowych (grusze, jabłonie, śliwy, wiśnie) i ozdobnych (wiązy, tuje, lipy wielkolistne). Od 1903 zajął się hodowlą kwiatów; początkowo sprowadzał kwiaty z Holandii, Stanów Zjednoczonych, później sam pracował nad tworzeniem nowych odmian. Wyhodowanym przez siebie nowym odmianom kwiatów (szczególnie mieczykom) nadawał nazwy związane z historią i kulturą Polski: „Polonia”, „Litwa”, „Kopernik”, „Kordecki”, „Mickiewicz”, „Słowacki”, „Chopin”, „Matejko”. Na terenie zakładu ogrodniczego „Halinów” organizował wystawy kwiatów; m.in. w lipcu 1907 na wystawie pokazał ok. 5 tysięcy róż różnych odmian, a także goździki, hiacynty, lilie. Zm. 4 I 1919 w Częstochowie, został pochowany na cmentarzu św. Rocha, w sektorze 14, rząd 9, grób nr 3.

Zawada przypuszczalnie rodziny nie założył.


„Gazeta Częstochowska” 1999, nr 8, s. 10 (dotyczy też brata Karola); „Goniec Częstochowski” 1907, nr 81, s. 2, nr 257, s. 2, 1909, nr 99, s. 2, 1915, nr 100, s. 2, 1919, nr 4, s. 1, 4 (wspomnienie pośmiertne); „Wiadomości Częstochowskie” 1906, nr 105, s. 2.

Autor: Juliusz Sętowski Źródło: https://encyklopedia.czestochowa.pl/hasla/zawada-karol https://encyklopedia.czestochowa.pl/hasla/zawada-wladyslaw