Spis Ziemian w okolicach Częstochowy 1918 – 1930:
Powiat Częstochowa:Apanowicz Cyprian – Rędziny 520 ha, gm. Wancerzów
Babicki Władysław – Papiernia Kopiec 95 ha, gm. Kamyk
Bednarski Tomasz i Buczkowski Antoni – Lubojna 58 ha, gm. Rędziny
Bogusławski Tadeusz – Stradom Kazimierzów 59 ha, gm. Grabówka
Bojarski Jan – Posadówka 116 ha, gm. Opatów
Centkowski Wacław – Grodzisko 134 ha (dzierżawa), gm. Kamyk
Chmielewski Jan – Aleksandria 75 ha, gm. Dźbów
Czaplicka Jadwiga – Mokrzesz 93 ha, gm. Wancerzów
Czermiński Aleksander – Bukowno 210 ha (dzierżawa), gm. Olsztyn
Geisler Arnold – Wyczerpy Dolne 279 ha, gm. Grabówka
Gold Szlama – Kuźnica Marianowa 60 ha, gm. Dźbów
Górski Kazimierz – Madalin 241 ha, gm. Rędziny
Habiniak Władysław – Dźbów 106 ha (dzierżawa), gm. Dźbów
Kanigowska Alfonsa i Lucyna – Marianka Rędzińska 55 ha, gm. Rędziny
Kieszkowski Władysław – Kiedrzyn 55 ha, gm. Grabówka
Kind Alter – Brzeziny Wielkie – 308 ha, gm. Huta Stara
Kott Józef – Gorzelnia 130 ha (dzierżawa), gm. Grabówka
Kożuchowski Franciszek – Aleksandria 115 ha, gm. Dźbów
Kreczmer Karol – Dankowice 264 ha (dzierżawa), gm. Kuźniczka
Lesiewski Stanisław – Zakrzew 197 ha (dzierżawa), gm. Kamyk
Łącka Helena – Konin 144 ha, gm. Rędziny
Łącki Karol – Wancerzów 1618 ha (spadek po Bronisławie Szwejcerze), gm. Wancerzów
Łukowski Jan – Opatów 188 ha (dzierżawa), gm. Opatów
Muzolf Amelia – Siedlec 196 ha (dzierżawa), gm. Wancerzów
Niczke Julian – Ciecierzyn 112 ha (dzierżawa), gm. Olsztyn
Olszyński Wacław – Libidza 157 ha, gm. Kamyk
Pigłosiewicz Celestyn – Kalej 192 ha (dzierżawa), gm. Grabówka
Pigłosiewicz Celestyn – Popów 268 ha (dzierżawa), gm. Popów
Potocki Władysław – Parzymiechy 2482 ha, gm. Lipie
Raczyński Karol – Babie 77 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Bystrzanowice 281 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Czepurka 130 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Dąbrowa, Dziadówki 1780 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Julianka 35 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Lipnik 1625 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Lusławice 259 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Potok Złoty 1835 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Siedlec 213 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Zalesice 180 ha, gm. Złoty Potok
Raczyński Karol – Żuraw 648 ha., gm. Złoty Potok.
Reszke Jan – Kłobukowice i Kuchary 433 ha, gm. Wancerzów
Rogowski Stanisław – Rząsawy 403 ha, gm. Rędziny
Rosiński Szymon – Nowa Wieś 102 ha, gm. Huta Stara
Rozenbaum Izrael – Błeszno 504 ha, gm. Huta Stara
Rudnicki Tadeusz – Łojki 300 ha, gm. Grabówka
Rutkowski Stanisław – Smyków, Babie 77 ha (dzierżawa), gm. Złoty Potok
Rząsiński Mosiek – Kąty 104 ha, gm. Popów
Sakowicz Leon – Lubojenka 330 ha, gm. Rędziny
Siciński Leon – Kuśmierki 181 ha, gm. Wancerzów
Soczyński Stefan – Lelity 68 ha (dzierżawa od brata), gm. Popów
Steinhagen Adolf – Małusy Wielkie 440 ha, gm. Wancerzów
Steinhagen Aleksander – Danków 560 ha, gm. Lipie
Steinhagen Aleksander – Lipie 1693 ha, gm. Lipie
Steinhagen Aleksander – Zbrojewsko 248 ha, gm. Lipie. Razem A. Steinhagen: 2501 ha
Steinhagen Karol – Zagórze 301 ha, gm. Złoty Potok
Stojowski Bolesław – Zarębice 336 ha, gm. Przyrów
Stojowski Stefan – Zarębice 381 ha, gm. Przyrów
Straszewicz Stanisław – Miedźno 60 ha, gm. Miedźno
Szancer Jan – Waleńczów 224 ha, gm. Opatów
Szczęsny Antoni – Wąsosz Poduchowny 234 ha (dzierżawa), gm. Popów
Treutler Zygmunt – Zagórze 274 ha (dzierżawa), gm. Kamyk
Walendziński Józef – Rybno 71 ha (dzierżawa), gm. Opatów
Wereszczyński Jan – Mirów 250 ha (dzierżawa), gm. Rędziny
Wereszczyński Stefan – Kościelec 290 ha, gm. Rędziny
Wigura Kazimierz – Kalej 201 ha (dzierżawa), gm. Grabówka
Wodzyński Józef – Kamieńszczyzna 403 ha (dzierżawa), gm. Popów
Zandsztajn Lajzer – Kamyk 163 ha, gm. Kamyk
Zejdler Waldemar – Panki 137 ha (dzierżawa), gm. Opatów
Powiat Radomsko (część południowa):
Białkowski Antoni – Janaszów 335 ha, gm. Kruszyna
Biedrzycki Jan – Sekursko 1173 ha, gm. Dąbrowa Zielona
Chrzanowski Aleksander – Rzeki Wielkie 241 ha, gm. Rzeki
Danielewicz Henryk – Lgota 300 ha, gm. Konary
Danilczuk Emilia z domu Reszke – Skrzydlów 2131 ha, gm. Rzeki
Geyer Maria – Dąbrowa Zielona 2382 ha gm. Dąbrowa Zielona
Grabowska Helena z domu Reszke – Garnek 1167 ha, gm. Garnek
Grabowska Helena z domu Reszke – Witkowice 269 ha, gm. Rzeki
Kornhoffer Wiktor – Nieznanice 472 ha, gm. Rzeki
Leźnicki Tadeusz – Rzerzęczyce, 110 ha, gm. Rzeki
Lubomirska Róża z domu Broel - Plater – Wólka Prusicka 557 ha, gm. Brzeźnica
Lubomirski Stefan – Baby - Jacków, Wikłów 1339 ha, gm. Kruszyna
Lubomirski Stefan – Bogusławice, Kruszyna 2976 ha, gm. Kruszyna
Nieniewska Janina z domu Reszke – Chorzenice 679 ha, gm. Rzeki
Ostrowski Michał – Borowa 757 ha, gm. Garnek
Policzkiewicz K. – Konary 70 ha, gm. Konary
Skarbek Janina – Borowno 1152 ha, gm. Kruszyna
Skarbek Janina – Łochynia 1373 ha, gm. Kruszyna
Skarbek Janina – Zdrowa 124 ha, gm. Kruszyna
Steinhagen Stefan – Cielętniki 2240 ha, gm. Rzeki
Tymowski Jarosław – Ulesie 359 ha, gm. Dąbrowa Zielona
Woźniakowski Henryk – Widzów 364 ha (dzierżawa od Fr. Kobylińskiego) gm. Konary
Ziółkowski Julian – Lipicze 263 ha, gm. Kruszyna
Powiat Zawiercie (część północna):
Bauerertz bracia – Będusz 846 ha, gm. Myszków
Bauerertz bracia – Mijaczów 147 ha, gm. Myszków
Bochner Izaak – Połomia 132 ha, gm. Żarki
Bylińska Jadwiga – Choroń 487 ha, gm. Choroń
Grotowski Gustaw – Jaroszów 70 ha, gm. Niegowa
Hasfeld Zdzisław – Masłońskie 184 ha, gm. Żarki
Kaufman Mendel – Przewodziszowice – 210 ha, gm. Żarki
Kubalka Józef – Jaworznik 96 ha, gm. Niegowa
Makieła Ignacy – Jaworznik 66 ha, gm. Niegowa
Maszadro Stefan – Koziegłówki 65 ha, gm. Koziegłówki
Modzelewski Włodzimierz – Pohulanka 172 ha, gm. Myszków
Olszewski Michał - spadkobiercy – Jaworznik 90 ha, gm. Niegowa
Przemyski Ignacy – Hucisko 77 ha, gm. Niegowa
Przeworski Mieczysław – Kotowice Mirów 147 ha, gm. Włodowice
Raczyński Karol – Dąbrowno 325 ha, gm. Niegowa
Raczyński Karol – Żarki 1277 ha, gm. Żarki. Razem K. Raczyński w pow. częstochowskim
i zawierciańskim: 8665 ha
Sojka Leon – Połomia 89 ha, gm. Żarki
Świderski Jan – Mzurów, Leopoldów 256 ha, gm. Niegowa
Wieliczkier Salomon oraz małżonkowie Szmelka i Fajgla Łazęga – Czortków 114 ha, gm. Niegowa
Zysser Łaja – Zdów 178 ha, gm. Niegowa
Ziemianie byli warstwą bardzo zróżnicowaną. O pozycji społecznej świadczyła wielkość majątku, wysokość dochodów, płacony podatek, udział we władzach organizacji ziemiańskich, spółkach handlowo – przemysłowych, posiadane tytuły rodowe, pochodzenie, narodowość, sposób życia i zachowania się. Większość właścicieli posiadała majątki o obszarze do 500 ha. Jedynie czterech ziemian w powiecie częstochowskim przekroczyło granicę 1000 ha. Byli to Karol Łącki, hr. Władysław Potocki, hr. Karol Raczyński i Aleksander Steinhagen. Największym latyfundystą był oczywiście hr. Karol Raczyński, którego majątek zwany Dobrami Złoty Potok zajmował obszar 8665 ha. Oprócz tego hr. Karol Raczyński posiadał dwa inne majątki leżące w województwie lubelskim. Były to dobra Czemierniki położone w powiecie lubartowskim oraz dobra Kraśniczyn w powiecie krasnystawskim, o łącznej powierzchni 3955 ha. Ogólna powierzchnia wszystkich dóbr będąca własnością hr. Karola Raczyńskiego wynosiła 12.620 ha.
Przed II wojną światową nie przeprowadzano w powiecie częstochowskim badań dotyczących szlacheckiego pochodzenia wśród ziemian. Jednakże badania takie przeprowadzone w kilku różnych powiatach w Polsce stwierdzały, iż 70 – 80% ziemian wywodziło się ze szlachty. Powiat częstochowski z pewnością od tej statystyki nie odbiegał. W okolicach Częstochowy do tej grupy na pewno należeli Czapliccy herbu Lubicz, Kanigowscy h. Lis, Kieszkowscy h. Krzywda, Łąccy h. Jelita, Olszyńscy h. Pniejna, Rogowscy h. Jastrzębiec, Rudniccy h. Jastrzębiec, Szwejcerowie vel Szweycerowie h. Zadora. Do arystokracji należały dwie rodziny: hr. Potoccy h. Pilawa (Złota Pilawa) oraz hr. Raczyńscy h. Nałęcz. Oprócz tego tuż poza granicami powiatu częstochowskiego w Kruszynie mieszkała rodzina książąt Lubomirskich h. Śreniawa.
Ziemianie byli również zróżnicowani pod względem narodowościowym. Wielu ziemian z pochodzenia było Żydami. W powiecie częstochowskim byli to: Arnold Geisler, Gold Szlama, Kind Alter, Rozenbaum Izrael, Rząsiński Mosiek i Zandsztajn Lajzer. Ciekawy był przypadek spolonizowanej i szeroko rozgałęzionej rodziny Steinhagenów. Uważani byli oni za Polaków o wyznaniu ewangelickim. Jednakże w 1939 r. polskie władze wojskowe czterem rodzinom Steinhagenów przypisały już narodowość niemiecką. W ich rękach znajdowało się wówczas 4345 ha gruruntów. Poza tym większość ziemian z pochodzenia była Polakami.
W przypadku religii dominowało wyznanie rzymskokatolickie. Jeżeli chodzi o Żydów, założyć możemy, że byli wyznania mojżeszowego. Natomiast oprócz rodziny Steinhagenów ewangelikami były jeszcze rodziny Olszyńskich z Libidzy i Kreczmerów z Dankowic. Równocześnie nie dla wszystkich ziemian majątek ziemski był jedynym bądź głównym źródłem dochodu. Aleksander Steinhagen właściciel majątku Lipie był równocześnie współwłaścicielem fabryki papieru w Myszkowie, oprócz tego posiadał udziały w Fabryce Przetworów Ziemniaczanych „Złoty Potok” S.A. Również jego krewni: Karol Steinhagen z Zagórza i Adolf Steinhagen z Małus Wielkich posiadali udziały w tych fabrykach. Rodzina Steinhagen posiadała fabryki papieru i celulozy w Myszkowie, Pabianicach i Włocławku.
Innym przykładem jest Izydor Geisler - właściciel majątku Wyczerpy Dolne. Na gruntach tego majątku stała należąca do niego huta szkła „Paulina”, która w 1927 r. zatrudniała 731 osób. W tym wypadku można stwierdzić, że dochód z fabryki był znacznie większy niż z gospodarstwa rolnego.
Ziemiaństwo czerpało dochody z rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa, przemysłu (gorzelnie, browary, młyny, tartaki).
Przykładem szerokiej kooperatywy ziemiańskiej było założenie fabryki przetworów ziemniaczanych w Złotym Potoku. Udziały w niej posiadali głównie ziemianie z ziemi częstochowskiej, kieleckiej i piotrkowskiej. Pomysłodawcą całego przedsięwzięcia był Leon Siemieński - dzierżawca majątku Żuraw. Fabryka została powołana do życia z dniem 27 lutego 1911 roku. Założonej firmie nadano nazwę: Fabryka Przetworów Ziemniaczanych „Złoty Potok” Bracia Zarembowie J. Morstin i Ska. Miała to być spółka komandytowa, czyli taka, w której przynajmniej jeden członek ryzykuje wyłożonym kapitałem, a pozostali członkowie odpowiadają nieograniczenie. Kapitał założycielski wyłożyli: 1) hr. Jerzy Morstin z Kwiliny i Kossowa – 5000 rubli, 2) Michał Ostrowski z Radoszewnicy – 4000 rubli, 3) Jan Siemieński z Krzepina – 3000 rubli, 4) Stefan Lohman z Podlesia – 3000 rubli, 5) Jan Chwalibóg – 2000 rubli, 6) Zygmunt Glinka z Mękarzewa – 3000 rubli, 7) hr. Jan Morstin z Warszawy – 3000 rubli, Antoni Janowski – 2000 rubli, 9) Karol Czaplicki z Mokrzeszy i Stanowisk – 3000 rubli, 10) Jan Zaremba z Pytowic – 10.000 rubli, 11) Józef Zaremba z Cieszanowic – 8000 rubli, 12) Tadeusz Chwalibóg ze Skąpej – 10.000 rubli, 13) Tadeusz Belina ze Strzelec Wielkich – 3000 rubli, 14) Bronisław Szwejcer z Wancerzowa – 7000 rubli, 15) Karol Łącki z Konina – 2000 rubli, 16) Natan Kohn z Mirowa – 3000 rubli, 17) hr. Karol Raczyński ze Złotego Potoku – 30.000 rubli, 18) Bolesław Dzierzbicki ze Złotego Potoku – 2000 rubli, 19) Leon Siemieński z Żurawia – 10.000 rubli, 20) Józef Siemieński z Warszawy – 5000 rubli, 21) dr filozofii Witold Kamieniecki z Warszawy – 5000 rubli, 22) Ignacy Baranowski z Warszawy – 3000 rubli, 23) hr. Teofil Mohl z Nakła – 1000 rubli.
W sumie kapitał założycielski wyniósł 115.000 rubli.
Fabrykę wybudowano na gruntach wsi Zalesice – folwarku należącego do hr. Karola Raczyńskiego. Zadaniem spółki był przerób ziemniaków i krochmalu na syrop ziemniaczany, glukozę i mączkę ziemniaczaną. Fabryka rozpoczęła swoją pracę pod koniec 1911 roku.
W 1919 r. zatwierdzono nowy akt spółki, a fabryka zmieniła nazwę na „Fabryka Przetworów Ziemniaczanych Złoty Potok S.A.”. Dyrektorem zarządzającym został Leon Siemieński.
Fabryka największe zyski przynosiła w pierwszych latach swej działalności. W latach dwudziestych i trzydziestych fabryka przynosiła głównie straty. Doszła do tego zapaść finansowa z lat 1926 – 1928. Zysk, jeżeli był, to niewielki i nie pokrywał strat z lat ubiegłych. Fabryka nie upadła głównie dzięki rodzinie Steinhagenów, która przejęła w międzyczasie większość akcji. Za to fabryka stanowiła głównego odbiorcę ziemniaków z folwarków.
23 lipca 1949 r. przedsiębiorstwo to zostało przejęte przez państwo jako jeden z ostatnich, dużych, prywatnych zakładów przemysłowych w okolicach Częstochowy. 14 lipca 1993 r. fabrykę wraz z gruntem sprzedano w formie dzierżawy wieczystej do dnia 4 grudnia 2089 r. małżeństwu Józefowi i Emilii Malinowskim. W 2009 r. obiekt zburzono. Teren po fabryce do dziś należy do wyżej wymienionego małżeństwa.
W okresie Królestwa Polskiego do 1914 r. ziemiaństwo płaciło około 10% podatku. W latach dwudziestych po odzyskaniu przez Polskę niepodległości podatki wzrosły do 20 %. W okresie międzywojennym ziemiaństwo obciążone było licznymi podatkami tj. gruntowym, dochodowym, majątkowym, komunalnym, drogowym, na wyrównanie budżetu, czasami od luksusu mieszkaniowego itp. Wysokość płaconych kwot oraz różnice pomiędzy poszczególnymi składnikami opłat podatkowych wykazać można na tle majątku Złoty Potok (4320 ha) wchodzącym w skład większych dóbr o tej samej nazwie. W 1926 r. hr. K. Raczyński płacił z tego majątku następujące podatki: 1) podatek zasadniczy gruntowy – 11.707 zł, 2) progresja – 11.106 zł, 3) podatek gruntowy z progresją – 22.213 zł, 4) podatek drogowy, powiatowy i gminny – 12.826 zł, 5) podatek komunalny do podatku gruntowego – 13.883 zł, 6) podatek na koszty leczenia ubogich – 2020 zł, 7) podatek na wyrównanie niedoborów budżetowych – 6431 zł. Łącznie wymienione podatki wynosiły 80.186 złotych.
Istniały również uciążliwe wydatki związane ze spłatami rodzinnymi i bardzo wysokim podatkiem spadkowym. Aby uniknąć płacenia wysokiego podatku spadkowego, bardzo często majątek w równych częściach dzielony był między uprawnionych do spadku członków rodziny.
W latach dwudziestych zaczęło rosnąć zadłużenie majątków. Przyczynami były nie tylko podatki i koszty pracy, ale również niezbyt wysokie ceny na produkty rolne oraz wysoki fiskalizm państwa. Sytuację pogorszył wybuch kryzysu gospodarczego. Jedynie majątki rodziny Steinhagenów były wolne od długów.
W okresie kryzysu gospodarczego wystąpiło zjawisko zwane nożycami cen, a polegające na tym że przykładowo 100 kg zboża, ziemniaków czy innych produktów rolnych z każdym rokiem kosztowało coraz mniej. Tym samym zyski z folwarków były coraz mniejsze, a niewypłacalność rosła.
Ziemiaństwo chroniło się przed licytacją głównie za pomocą sprzedaży bądź parcelacji ziemi w swoich majątkach. Jedynie tą drogą można było zdobyć szybko potrzebną ilość gotówki na spłacenie wierzytelności. Autor: Krzysztof Łągiewka
Źródło: https://www.genealodzy.czestochowa.pl/.../699-ziemianstwo...
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz