Cygański Józef Tomasz (1856–1933), właściciel ziemski, działacz społeczny i dobroczynny.

 Cygański Józef Tomasz (1856–1933), właściciel ziemski, działacz społeczny i dobroczynny. Pochodził z rodziny szlacheckiej, która wywodziła swe nazwisko od majątku Cygany w powiecie kutnowskim, był synem Hipolita i Józefy z Wieszczyckich.

W 1897 kupił folwark → Kamień k. Częstochowy (obecnie w obrębie miasta, w dzielnicy Wyczerpy-Aniołów). Należał do najaktywniejszych działaczy → Częstochowskiego Stowarzyszenia Rolniczego; przez szereg lat zasiadał w jego zarządzie. W 1916 był delegatem na powiat częstochowski sekcji końskiej Centralnego Towarzystwa Rolniczego w Królestwie Polskim. W czasie I wojny światowej Cygański należał do → Rady Opiekuńczej Powiatu Częstochowskiego (ROPCz); wielokrotnie reprezentował Radę na zjazdach w Warszawie. W tym okresie Cygańscy byli organizatorami i opiekunami kolonii letnich, m.in. w sierpniu 1918 w Aniołowie (obecnie w granicach Częstochowy). Należał do najaktywniejszych działaczy → Towarzystwa Opieki nad Bezdomnymi Dziećmi. Od 1916 Cygański był wiceprezesem komisji rejestracji szkód wojennych w powiecie częstochowskim. Od 1917 był ławnikiem w → Sądzie Pokoju w Częstochowie.

Żoną Cygańskiego (od 1897, ślub w Płocku) była Halina Celina Faustyna z Kowalkowskich, I voto Paszkowska. Udzielała się w pracy oświatowej i opiekuńczej; była zastępczynią przewodniczącej → Marii Moczydłowskiej, w wydziale wychowania przedszkolnego przy II kole → Polskiej Macierzy Szkolnej, także opiekunką ochronki w Wyczerpach Dolnych (obecnie w granicach Częstochowy). Należała do → Komitetu Obrony Śląska. Synem Józefa i Haliny Cygańskich był Wiesław Cygański (1903–1999), członek Polskiej Organizacji Wojskowej, ochotnik w wojnie z Rosją bolszewicką, żołnierz → 27 pułku piechoty, kapitan (od 1938) w 49 Huculskim Pułku Piechoty, odznaczony orderem Virtuti Militari. Po 1945 pracownik dyrekcji Zakładów Żyrardowskich.

Częstochowa i region wobec powstań śląskich 1919–1920–1921. Miejsca–ludzie–wydarzenia, Częstochowa 2020, s. 22 (tu biogram Haliny Cygańskiej); Grzegorz Łukomski, Bogusław Polak, Andrzej Suchcitz, Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. Wykazy odznaczonych za czyny z lat 1863–1864, 1914–1945, Koszalin 1997, s. 397 (dotyczy syna, Wiesława); – Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Rocznik oficerski 1939: stan na dzień 23 marca 1939, Kraków 2006, s. 604 (dotyczy syna, Wiesława); – „Goniec Częstochowski” 1916, nr 37, s. 3, nr 67, s. 3, nr 116, s. 3, 1917, nr 27, s. 6, nr 30, s. 2, nr 37, s. 3, nr 190, s. 3, 1918, nr 215, s. 3; – materiały w zbiorach Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy Muzeum Częstochowskiego.

Autor: Andrzej Kuśnierczyk
Źródło: https://encyklopedia.czestochowa.pl/.../cyganski-jozef...
Foto: https://wystawa1909.pl/index.php?menu=pocztowki&typ=other