DONACJE NA PRAWACH MAJORATU.

 DONACJE NA PRAWACH MAJORATU.

W książce Jerzego Kululskiego Generałowie carscy i ich majątki ziemskie w Królestwie Polskim (Warszawa 2007) omówiona wstała akcja rozdawnictwa dóbr ziemskich w latach 1835 — 1920. Własność donacyjna na prawie majoratu była formą nagradzania generalicji i wyższych urzędników państwowych. Nadane dobra były dziedziczne, nie podlegały sprzedaży i zastawom, nadawano je zgodnie z tabelą rang na podstawie dekretów carskich. Na własność obdarowanych przechodziły grunty folwarczne wraz z zabudowaniami, zasiewami, inwentarzem, browarami, młynami, gorzelniami, karczmami, kuźniami oraz dochody z powinności włościańskich. Obdarowani musieli złożyć deklaracje, że nie zmienią wyznania (grecko-rosyjskiego), nie będą należeć do tajnych organizacji, wstępować na służbę obcego państwa lub przebywać zbyt długo poza granicami państwa.

Dołączone do ukazu z 16 X 1835 r. przepisy regulowały zasady urządzania dóbr (m.in. likwidacja szachownic pól), prawa włościan (m.in. oczynszowania chłopów) i właścicieli. Rolę organu wykonawczego przepisów powierzono Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu. Do klasy I zaliczono donacje przynoszące rocznie 30 tys. złp czystego zysku - nadawano je generałom broni i urzędnikom stopnia drugiego, do klasy II donacje przynoszące 20 tys. zip zysku - przyznawano je generałom lejtnantom i urzędnikom stopnia trzeciego, do kl III - 10 tys. zlp zysku - dla generał majorów, do kl IV - 5 tys. zip zysku - dla pułkowników i podpułkowników. Pierwszy dekret z 1835 r. zawierał 16 nazwisk. Donacje z najwyższym dochodem otrzymali wówczas Fiodor Wasiliewicz Ridgier (majorat Lublin) oraz tajny radca Roman Fiodorowicz Fuhrman, minister Komisji Przychodu i Skarbu. Wśród obdarowanych donacją klasy II widzimy Nikitę Pietrowicza Pankratiewa, gubernatora wojennego Warszawy, który otrzymał Koziegłowy w ówczesnym obwodzie olkuskim. Pankratiew był zaufanym cara Aleksandra I i jego następcy Mikolaja I. W 1831 r. został generał adiutantem, od 1834 r. wchodził w skład Rady Administracyjnej, od 18 maja 1833 r. był warszawskim gubernatorem wojennym, przewodniczył sądowi wojennemu sądzącemu uczestników powstania listopadowego. 10 września 1867 r. otrzymał ulgę pienieżną w wysokości 122 Rs za straty spowodowane uwłaszczeniem chłopów. Pankratiew figuruje w 1918 r. jako właściciel Lgoty, Rzeniszowa, Koziegłów oraz m.in. Obrytego, Bułkowa (w gminie Winnica) i Gromina (w gminie Kozłowo). Na terenie gminy Kamienica Polskiej znajdowała się donacja księżnej Elżbiety Teniszew, do której należały Poczesna (część). Młynek, Borek, Adamów i Michałów. Do Michała Sobolewa należały: Lepisz i Poczesna (część). Osiny były własnością Antoniego Rietzenkampfa. Książkę J. Kukulskiego udostępnił Marcin Michalski. (ak)
Źródło: Kwartalnik ,,Korzenie” nr84, R.: XXIII 1/2013