Pożółkłe kartki z dziejów Częstochowy . Utworzenie powiatu w Częstochowie. Część1 c.d.n.

 Pożółkłe kartki z dziejów Częstochowy . Utworzenie powiatu w Częstochowie. Część1 c.d.n.

Z ziem polskich, zrabowanych przez Prusaków podczas drugiego rozbioru Polski, rząd pruski utworzył dzielnice: Prus Południowych i Prus Nowowschodnich, na podobieństwo Prus Zachodnich (Westpreussen), utworzonych z ziem pomorskich, okupowanych przy pierwszym rozbiorze Polski. Prusy Południowe (Sildpreussen) prusy podzielili na trzy departamenty czyli kamezy: poznańską, kaliską i warszawską. Przy tym podziale admlnistracyjnym Częstochowa została wcielona do powiatu wieluńskiego, czyli do komory kaliskiej. Magistrat miasta Starej Częstochowy tytułowano za czasów okupacji pruskiej, np. w r. 1805: „Konilglicher Sudpreussischer Wohlloblicher Magistrat (A. M. m. Cz, R. 1869 Nr. 27). Przynależność Częstochowy do powiatu Wieluńskiego nie była zbyt wygodną dla miasta, szczególnie, gdy rozwój miasta przybrał silniejsze tempo. A stało się to w latach 1824 — 1840, z powodu powstania w Częstochowie przemysłu tkackiego.

W najdrobniejszych sprawach musieli mieszkańcy Częstochowy udawać się do powiatowago miasta, oddalonego o blisko 10 mil, co było szczególnie uciążliwe zwłaszcza przy nader złych drogach. W r. 1824, postanowiono połączyć dwa samodzielne miasta: Starą i Nową Częstochowę w jedno, pod nazwą: Częstochowa. Miasto to zostało jednocześnie wyniesione do rzędu miast gubernialnych. Z tytułu tego mieszkańcy Częstochowy zmuszeni byli do ponoszenia większych ciężarów podatkowych w skali rzędu miast właściwych. Płacąc większe świadczenia, obywatele miasta żądali od rządu nieco więcej wygód. Zatem: 1) utworzenie powiatu w Częstochowie, by pozbyć się uciążliwych podróży do Wielunia i 2) otwarcia szkoły powiatowej (rodzaj progimnazjum), dla kształcenia swych dzieci mniejszym kosztem, gdyż wówczas po ukończeniu szkoły elementarnej synowie obywateli częstochowskich dalej chcący się kształcić, musieli udać się do Kalisza, Piotrkowa, lub Warszawy. Kierowane w tym względzie petycje i osobiste interwencje mieszkańców zostały wszak bez skutku, jak kolwlek pociągały za sobą znaczne wydatki. Dopiero w r. 1861, za czasów rządów margr. Wielopolskiego, otworzono w Częstochowie szkołę powiatową wydziałową z inspektorem Barem na czele. Szkołę tę moskale w r. 1866 przekształcili na rosyjskie progimnazjum. O powiecie w Częstochowie nadal było głucho. Dopiero 6 października 1865 r. zawezwano obywateli miasta do ratusza, gdzie przybyły naczelnik powiatu (dziś starosta) wieluńskiego objaśnił im, że rząd przychylił się do Ich prośby iI zgadza się na utworzenie nowego powiatu w Częstochowie (Al. M. ni. Cz. R. 1869 Nr. 37). Przedstawiając, jak wielkie korzyści miasto osiągnie z tego powodu, naczelnik powiatu zachęcił obywateli do przyjścia z pomocą skarbowi, przez wyznaczenie pewnej kwoty na pierwsze potrzeby. Pragnąc dać rządowi dowody dobrej woli, obywatele postanowili tę pomoc udzielić, ale nie z własnych, osobistych majątków, lecz z funduszu propinacyjnego. Bowiem na zasadzie dawnych przywilejów królewskich, każdy mieszkaniec m. Starej Częstochowy miał prawo fabrykować i sprzedawać trunki, W późniejszych czasach prawo to przelane zostało na rzecz ogółu, Wydzierżawiono przeto prawo propinacji chcącym z niego korzystać, a opłaty postanow ono przelewać do funduszu, zwanego propinacyjnym. W mierze rozrostu miasta wzrastał również roczny dochód propinacyjny i tak np. z około 8000 zł. w latach 20 ub. stulecia wzrósł ten fundusz do 15.000 rb. czyli 12•krotnie w r. 1865. Zh funduszu propinacyjnego były opłacane różne podatki mające charakter powszechny a obciążający ogół, jak np. podymne (od kominów), szarwark na naprawę dróg publicznych, oświetlenie miasta, transportowe (od więźniów i kantonistów) itp. Z tego to zatem źródła obywatele postanowili wspomóc rząd iI zadeklarowall się ponieść w imieniu ludności obydwu części miasta następujące wydatki: 1) Koszty przewiezienia archiwum i dokumentów z Wielunia do Częstochowy, o ile tego zajdzie potrzeba; 2) koszty remontu lokali na biuro powiatu; 3) koszty na sprawienie mebli dla biura powiatu i kasy powiatowej w wysokości 500 zł.; 4) opłacać rządowi przez lat 5 po 600 rb. lub przez lat 10 po 800 rb. rocznie, stosownie do uznania władz, za najem lokalu na biura powiatu wraz z mieszkaniem dla naczelnika i na kasę powiatową z zastrzeżeniem, by jednorazowa opłata całkowitej samu nie była żądana jednorazowo; 5) Jeżeli rząd zechce wystawić własny dom na pomieszczenie biur powiatu, to zobowiązują się oddać bezpłatnie na własność skarbu część placu naprzeciwko ratusza z frontem 98 łokci. Gdy przystąpiono w r. 1866 do u. rządzenia biur dla powiatu, okazało się, że w Częstochowie nie było odpowiednich lokali na ten cel. W tym czasie nastąpiła konfiskata dóbr poduchownych na rzecz rządu rosyjskiego, a pomiędzy wielu innemi nieruchomościami kościelnami w Częstochowie, przeszłych na własność rządu rosyjskiego uległ konfiskacie i klasztor panien Marjawitek (obecnie I sze gimnazjum państwowe). W budynku poklasztornym umieszczono zatem szkołę powiatową i biura powiatu, (Dok. nastąpi).
Źródło: Słowo Częstochowskie : dziennik polityczny, społeczny i literacki, poświęcony sprawom miasta Częstochowy i powiatu. R.3, nr 171 (29 lipca 1933) https://polona.pl/.../mapa-powiatu-czestochowskiego.../0/..