Akta gminy Rudnik Wielki

 Akta gminy Rudnik Wielki

W 1864 roku nastąpiły zmiany w dotychczasowej organizacji wiejskich na terenie Królestwa Polskiego Ukaz o urządzaniu gmin wiejskich z dnia 19 lutego (2 marca) 1864 roku stanowił, iż gmina składa z wiosek i kolonii oraz folwarków i dworów właścicieli ziemskich, a władzę w gminie sprawuje samorząd gminny reprezentowany przez: zebranie gminne, wójta gminy oraz sołtysów. Sprawy sporne z terenu gminy miał rozpatrywać Sąd gminny wraz z ławnikami. Nowego podziału na gminy miał dokonać zgodnie z w/w ukazem Komitet Urządzający. Zebranie gminy stanowiło organ uchwałodawczy, władzę wykonawczą sprawował wójt wybierany na zebraniach gminnych. Pomocnikami wójta w gminie byli sołtysi, wybierani na zebraniach gromadzkich i zatwierdzani przez naczelnika powiatu. Każda gmina powinna była posiadać pisarza, który prowadził księgi gminne i korespondencję. W razie potrzeby gminy mogły mieć poborców podatków, inspektorów szkółek i szpitali, gajowych, stróżów i innych urzędników gminnych. Według ukazu do kompetencji wójta gminy należały następujące sprawy: ogłaszanie rozporządzeń władz, czuwanie nad porządkiem w miejscach publicznych i nad bezpieczeństwem osób i własności, zapobieganie włóczęgostwu i żebractwa, donoszenie zwierzchności o samowolnym wychodzeniu mieszkańców z gminy, przedsiębranie nakazanych środków zaradczych przeciw pożarom, pomorowi bydła, itp., klęskom żywiołowym, przedsiębranie środków przeciw wszelkiego rodzaju przestępstwom, wykonywanie w przepisanych prawem wypadkach wyroków sądowych, czuwanie nad przechowywaniem znalezionych w gminie rzeczy lub odebranych od osób podejrzanych rzeczy, broni itp. Z innych ważniejszych spraw, należących do kompetencji wójta należy wymienić: zwoływanie zebrań gminnych, wykonywanie ich uchwał, utrzymanie dróg w należytym stanie, nadzór nad sołtysami, naznaczenie kwater dla wojska, zarządzanie funduszami gminy, wydawanie mieszkańcom paszportów, nadzór nad karczmami, austeriami, wszelkiego rodzaju zakładami i instytucjami (szkoły, ochronki, szpitale, itp.).Wójt był podległy naczelnikowi powiatu. Na mocy ustawy z dnia 19 (31) grudnia 1866 roku został wprowadzony nowy podział administracyjny Królestwa Polskiego. W miejsce istniejących 5 guberni utworzono 10 guberni, w tym nową Gubernię Piotrkowską. W Guberni Piotrkowskiej został utworzony nowy powiat będziński, wydzielony z dotychczasowego powiatu olkuskiego. Zgodnie z Postanowieniem o podziale miast i gmin w powiatach z dnia 5 (17) stycznia 1867 roku Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim zbiorcza gmina wiejska Rudnik Wielki, która istniała już przed utworzeniem nowego powiatu, znalazła się w powiecie będzińskim Guberni Piotrkowskiej. Powyższy stan utrwaliło Postanowienie o rozgraniczeniu powiatów nowych 10 guberni Królestwa Polskiego z dnia 29 grudnia (10 stycznia) 1867/1868 roku. Postanowieniem o przemianowaniu na osady niektórych miast w guberni piotrkowskiej z dnia 20 marca (1 kwietnia) 1870 roku miasto Koziegłowy postanowiono rozdzielić na osadę i przyłączyć do gminy wiejskiej Rudnik Wielki.

W okresie 1870 – 1914 funkcjonowała gmina wiejska Rudnik Wielki, której siedziba mieściła się w Koziegłowach. W okresie I wojny światowej gminy Rudnik Wielki i Koziegłowy znalazły się w powiecie Będzin - Sosnowice, pod okupacją niemiecką. 4 sierpnia 1915 roku na zebraniu gminnym miejscowości: osada Koziegłowy oraz Kolonia Wylęgi, Reczek, Rosochaci i Świnic, zwołanym przez Sędziego Gminnego 4 Okręgu Ruszkowskiego, stosownie do wezwania Wielmożnego Naczelnika Będzińskiego Powiatu z dnia 15 lipca 1915 rok nad. N 7002, utworzono z ww. miejscowości (wydzielonych z gminy Rudnik Wielki) nową gminę Koziegłowy. Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości, gmina Rudnik Wielki, bez terenów wchodzących w skład utworzonej przez Niemców w 1915 roku gminy Koziegłowy znalazła się w powiecie będzińskim, który został włączony do województwa kieleckiego. Po 1918 roku zasadniczą zmianą w funkcjonowaniu samorządu gminnego było wprowadzenie Dekretem o ustanowieniu Rad Gminnych na obszarze byłego Królestwa Kongresowego z 27 listopada 1918 roku jako nowego organu Rady Gminnej, w skład Rady wchodzili: wójt i 12 radnych wybieranych na 3 lata. Do zakresu działalności Rady należało: przygotowanie wniosków i budżetu na zgromadzenie Gminne oraz czuwanie nad wykonaniem jego uchwał; zawiadywanie nieruchomościami i funduszami, należącymi do gminy lub przez nią zarządzanymi; kierownictwo i dozór nad instytucjami i zakładami gminnymi: mianowanie, kontrola i usuwanie urzędników gminnych (za wyjątkiem pisarza gminnego); kontrola działalności wójta. Na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12 grudnia 1926 roku o podziale powiatu będzińskiego i utworzeniu nowego powiatu zawierciańskiego siedzibą władz powiatu w Zawierciu gmina Rudnik Wielki została wcielona do nowoutworzonego powiatu zawierciańskiego. Następne zmiany w ustroju władz gminnych zostały wprowadzone Ustawą z dnia 23 marca 1933 roku o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego i Rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 2 sierpnia 1934 roku w sprawie wykonania ustawy o częściowej zmianie samorządu terytorialnego. W/w przepisy jako organy ustrojowe gminy wiejskiej wymieniały: radę gminną, zarząd gminy, wójta, i jako dwóch zastępców podwójcich. Członkami rady gminnej byli: wójt, podwójci i radni gminni. Zarząd gminy składał się z wójta, podwójciego i 2 ławników. Kontrola wewnętrzna gospodarki gminnej należała do wójta jako przełożonego, natomiast stałym organem kontrolnym ramienia rady gminnej była komisja rewizyjna wybierana przez radę gminną. Nadzór państwowy nad gminami wiejskim sprawował wydział powiatowy, który zatwierdzał niektóre uchwały rady gminnej. Na podstawie art. 16 i 107 ustawy z dnia 23 marca o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego dokonano został w powiecie zawierciańskim podział gmin wiejskich na gromady. W skład gminy Rudnik Wielki wchodziły: -gromada Cynków: 1. wieś Cynków, 2. gajówka Cynków- Borek, 3. kolonia Cynków –Dąbrówka, 4. Kolonia Cynków – Graniczna, 5. pustkowie Cynków – Kluzy, 6. pustkowie Cynków – Koziołki, 7. leśniczówka Cynków - Leśniczówka, 8. pustkowie Cynków – Lubice, 9. pustkowie Cynków – Łazy, 10. pustkowie Cynków - Podpiaski, 11. pustkowie Cynków – Podbór, 12. pustkowie Cynków – Pogrudza, 13. Kolonia Cynków – Poręba, 14. Kolonia Cynków – Skwarkowe, 15. pustkowie Cynków – Warmuzica, 16. pustkowie Cynków – Zabijak, -gromada Gniazdów: 1. wieś Gniazdów, 2. kolonia Mzyki -gromada Rudnik Mały: 1. wieś Rudnik Mały, 2. pustkowie Rudnik Mały – Zielone Górki -gromada Rudnik Wielki: 1. wieś Rudnik Wielki, 2. pustkowie Rudnik Wielki – Hucisko, 3. pustkowie Rudnik Wielki – Kołyski, 4. kolonia Rudnik Wielki – Komorniki, 5. kolonia Rudnik Wielki – Kozłowiec. Powyższy stan utrzymał się do wybuch II wojny światowej. 26 października wszedł w życie dekret Fürera i kancelrza Rzeszy Niemieckiej o administracji okupowanych polskich obszarów z dnia 19 października 1939 roku. Dekret ten dzielił zajęte przez wojska niemieckie obszary II Rzeczpospolitej na tereny włączone do Rzeszy oraz okupowane obszary podległe władzy Generalnego Gubernatora. 26 października wszedł w życie inny dekret Adolfa Hitlera tzw. dekret o strukturze i zarządzie obszarów wschodnich z dnia 8 października 1939 roku. Na mocy tego dekretu część obszaru Polski została wcielona do Rzeszy. Gmina Rudnik Wielki należała do: Provinz Schlesien (Breslau), Regirungs Bezrik Opeln. Źródło: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/75169