Akta gminy Wrzosowa.

 Akta gminy Wrzosowa.

Ustrój gmin wiejskich na terenie Księstwa Warszawskiego regulował Dekret Fryderyka Augusta z dnia 23 lutego 1809 r. o tymczasowej organizacji dla gmin miejskich i wiejskich . Na czele gminy stał wójt, który był wykonawcą zarządzeń państwowych, sprawował pieczę nad majątkiem gminy. Nadzorował także pracę sołtysów przewodzącym gromadom, na które dzieliły się gminy. Pod względem terytorialnym obszar gminy pokrywał się z obszarem wsi (jednego majątku) należącego do jednego właściciela. Wójt był nie tylko urzędnikiem gminnym, ale również urzędnikiem państwowym. Po 1815 r. Huta Stara znalazła się na terenie nowo utworzonego Królestwa Polskiego. Pod względem administracyjnym należała do obwodu (powiatu) wieluńskiego i województwa kaliskiego, przemianowanego w 1837 roku na gubernię kaliską. Po zniesieniu tej ostatniej w 1845 roku gmina weszła w skład guberni warszawskiej. Postanowieniem namiestnika Królestwa Polskiego z dnia 30 maja 1818 r. zatwierdzono dotychczasową organizację gmin wiejskich. Władzę naczelną sprawowali właściciele wsi osobiście lub przez delegowanych przez siebie wójtów. Przejęcie przez wójta całości spraw wiejskich spowodowało zlikwidowanie rady gminnej . Jednocześnie ww. Postanowienie stwierdzało, że każda wieś może mieć oddzielnego wójta „byleby się najmniej z dziesięciu dymów mieszkalnych składała”. Kolejne zmiany zostały wprowadzone na mocy ukazu carskiego z dnia 3 (15) marca 1859 r., kiedy w miejsce dawnych małych gmin zostały wprowadzone znacznie większe, a mianowicie najmniejsza gmina musiała składać się nie z 10 a co najmniej z 50 domów mieszkalnych.

Ukaz ten pozbawił wielu drobnych właścicieli, pełniących funkcje wójtowskie, dotychczasowych urzędów, gdyż zachodziła potrzeba wyboru spośród nich jednego na stanowisko wójta. W wypadku, gdy nie można było podać odpowiedniego kandydata na to stanowisko wówczas Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Duchownych wyznaczała i przysyłała swojego kandydata na koszt wszystkich właścicieli i danej gminy. Podobnie jak w poprzednim okresie, wójt miał do pomocy radę gminną, wybieraną przez ogół mieszkańców oraz sołtysów. Zarówno skład rady gminnej jak i sołtysi zatwierdzani byli przez naczelników powiatów. W 1864 r. nastąpiły zmiany w dotychczasowej organizacji władz wiejskich na terenie Królestwa Polskiego. Ukaz o urządzaniu gmin wiejskich z dnia 19 lutego (2 marca) 1864 r. stanowił, iż gmina składa się z wiosek i koloni oraz folwarków i dworów właścicieli ziemskich, a władzę w gminie sprawuje samorząd gminny reprezentowany przez: zebranie gminne, wójta gminy oraz sołtysów. Sprawy sporne z terenu gminy miał rozpatrywać Sąd gminny wraz z ławnikami. Nowego podziału na gminy miał zgodnie z w/w ukazem dokonać Komitet Urządzający. Zebranie gminy stanowiło organ uchwałodawczy, władzę wykonawczą sprawował wójt wybierany na zebraniach gminnych. Pomocnikami wójta w gminie byli sołtysi, wybierani na zebraniach gromadzkich i zatwierdzani przez naczelnika powiatu. Każda gmina powinna posiadać pisarza, który prowadziłby księgi gminne i korespondencję. W razie potrzeby gminy mogły mieć poborców podatków, inspektorów szkółek i szpitali, gajowych, stróżów i innych urzędników gminnych. Według ukazu do kompetencji wójta gminy należały następujące sprawy: ogłaszanie rozporządzeń władz, czuwanie nad porządkiem w miejscach publicznych i nad bezpieczeństwem osób i własności, zapobieganie włóczęgostwu i żebractwu, donoszenie zwierzchności o samowolnym wychodzeniu mieszkańców z gminy, przedsiębranie nakazanych środków zaradczych przeciw pożarom, pomorowi bydła, itp. klęskom żywiołowym, przedsiębranie środków przeciw wszelkiego rodzaju przestępstwom, wykonywanie w przepisanych prawem wypadkach wyroków sądu gminnego i innych władz sądowych, czuwanie nad przechowywaniem znalezionych w gminie rzeczy lub odebranych od osób podejrzanych rzeczy, broni itp. Z innych ważniejszych spraw, należących do kompetencji wójta należy wymienić: zwoływanie zebrań gminnych, wykonywanie ich uchwał, utrzymywanie dróg w należytym stanie, nadzór nad sołtysami, naznaczanie kwater dla wojska, zarządzanie funduszami gminy, wydawanie mieszkańcom paszportów, nadzór nad karczmami, austeriami i wszelkiego rodzaju zakładami i instytucjami (szkoły, ochronki, szpitale itp.). Wójt był podległy naczelnikowi powiatu. Na mocy Ustawy o zarządzie gubernialnym i powiatowym w guberniach Królestwa Polskiego z dnia 19 (31) grudnia 1866 r. został wprowadzony nowy podział administracyjny Królestwa Polskiego. W miejsce 5 istniejących guberni utworzono 10 guberni, w tym m.in. nową gubernię piotrkowską. W Guberni piotrkowskiej został utworzony nowy powiat częstochowski, wydzielony z dotychczasowego powiatu wieluńskiego i częściowo olkuskiego . Zgodnie z Postanowieniem o podziale miast i gmin w powiatach z dnia 5 (17) stycznia 1867 r. Komitetu Urządzającego w Królestwie Polskim gmina wiejska Huta Stara, która istniała już przed utworzeniem nowego powiatu, znalazła się w powiecie częstochowskim guberni piotrkowskiej. Powyższy stan utrwaliło Postanowienie o rozgraniczeniu powiatów nowych dziesięciu guberni Królestwa Polskiego z dnia 29 grudnia (10 stycznia) 1867/1868 r. W 1900 r. w skład gminy Huta Stara wchodziły następujące miejscowości: Bernatowizna, Błeszno, Bór, Brzeziny Duże, Brzeziny Małe, Bugaj, Dąbie, Huta Stara A, Huta Stara B, Nowa Wieś, Ostatni Grosz, Poczekaj, Podbucze, Raków, Słowik, Sobuczyna, Wały, Wrzosowa . W okresie I wojny światowej gmina Huta Stara znalazła się pod okupacją niemiecką, a przedstawiciele gminy delegowani byli do sejmiku powiatowego. W tym okresie do gminy Huta Stara należały następujące miejscowości: Błeszno, Bór, Brzeziny Wielkie, Brzeziny Małe, Bugaj, Dębie, Dombie Młyn, Huta Stara A, Huta Stara B, Hutka, Korwinów, Nowa Wieś, Ostatni Grosz, Poczekaj, Raków, Słowik, Sobuczyna, Wały, Wrzosowa. Po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości gm. Huta Stara znalazła się w powiecie częstochowskim, województwie kieleckim. W zachowanym „Spisie miejscowości w gminie Huta Stara” z 1918 r. wymieniono: wieś Błeszno, folwark Błeszno, młyn Dąbie, kolonia Dąbie, kolonia Bugaj, fabryka Bugaj, młyn Bernatowizna, kolonia Podbucze, wieś Raków, fabryka Raków, wieś Wrzosowa, folwark Wrzosowa, fabryka Wrzosowa, młyn Wały, wieś Brzeziny Małe, wieś Bór, młyn Bór, browar Bór, wieś Brzeziny Wielkie, folwark Brzeziny Wielkie, wieś Szczekaczka, wieś Huta Stara A, wieś Huta Stara B, folwark Huta Stara B, wieś Sobuczyna, wieś Nowa Wieś, folwark Nowa Wieś, kolonia Słowik, fabryka Korwinów. Dekret z 27 listopada 1918 r. o utworzeniu Rad Gminnych na obszarze b. Królestwa Kongresowego wprowadził zasadniczą zmianę w funkcjonowaniu samorządu gminnego. Na podstawie art. 2 tegoż dekretu, w każdej gminie zostały powołane rady gminne składające się z 12 członków z wójtem na czele, wybierane na okres 3 lat w tajnym głosowaniu. Do obowiązków rady gminnej należało: współpraca z wójtem, oraz kontrola nad jego czynnościami w sprawach samorządowych. Ponadto rada gminna zarządzała majątkiem gminy, prowadziła budowę i utrzymanie dróg, czuwała nad bezpieczeństwem osób i ich mienia, nad rozwojem rolnictwa, hodowlą, handlem i rzemiosłem, nad zdrowotnością publiczną oraz rozwojem oświaty. Władzą nadzorczą dla Rady Gminnej był Wydział Powiatowy. Z dniem 1 kwietnia 1928 r. z terenu gminy Huta Stara wyłączono: Bór Kazimierzów, garbarnię Rotsztajna, grunty majątku Błeszno należące do drobnych posiadaczy pod nazwą Ostatni Grosz, osadę fabryczną Raków i włączono do miasta Częstochowy. Ponowne zmiany terytorialne nastąpiły 26 sierpnia 1930 r., kiedy to przyłączono do miasta Częstochowy: osadę Błeszno II, osadę młynarską Dąbie, pozostałe grunta wsi Błeszno, las z majątku Wrzosowa w całości, wyłączając je z gminy Huta Stara.
Źródło: https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/zespol/-/zespol/75135