OBLICZE GOSPODARCZE CZĘSTOCHOWY 1840-1880

 OBLICZE GOSPODARCZE CZĘSTOCHOWY 1840-1880

Na jarmark spędzano przeciętnie koni cugowych 10, roboczych 50, wołów opaśnych 15, roboczych 60, krów 115, cieląt 15 i trzody chlewnej sztuk 200. Owiec i wełny nie przywożono. Zboża, szczególniej zimową porą, przywożono najwięcej kilkaset korcy. Wartość przywożonych towarów i spędzanych na jarmark zwierząt obliczał prezydent przeciętnie na rb. 10 800— Tranrakcje jarmarczne nie przekraczały około 3 600 rb. Ludności przybywało na jarmark około 1600. Część nabywanych na jarmarku koni, bydła i trzody były pędzone na na Sląsk. W roku 1840 tym przystąpiono w Częstochowie do budowy toru kolei Warszawsko Wiedeńskiej. W r. 1845 zostaje założony kamiń węgielny pod stację. W r. 1842 Częstochowa wraz z najbliższemi przedmieściami posiadała zaledwie ponad 7000 mieszkańcow. Mając na uwadze zwiększenie się liczby pielgrzymów i pragnąc uporządkować handel podklasztorny, buduje magistrat w r. 1846 no rynku podjasnogórskim 46 sklepików murowanych, burząc budy uprzednio tam istniejące budy i szałasy. Według danych urzędowych z 1848 r przemysł częstochowski reprezentowany
był wówczas przez jedną fabrykę łyżek i kozików, należącą do Fryderyka Eperlejna zatrudniającą 36 robotników.

Pozetem, jak to już nadmieniliśmy wyżej, było 68 pojedynczych warsztatów tkackich, zatrudniających łącznie 161 ludzi. I drukarnia Jasnogórska. W grudniu roku 1850 rząd gubernialny warszawski zmniejsza ilość jarmarków do 6 ciu w roku, dni zaś targowe ustala na wtorki i piątki. wyznaczając jednocześnie targi wtorkowe dla Starego Rynku, targi zaś piątkowe dla Rynku Wieluńskiego. Jednakże, ponieważ targi piątkowe na Rynku Wieluńskim nie udawały się, przeto mieszkańcy Nowej Częstochowy zabiegali nieustannie u prezydenta miasta, aby wtorkowy spęd bydła, trzody i koni przeneść na Rynek Wieluński, pozostawiając targi wtorkowe innami artykułami na Starym Rynku Projekt ten — mimo usilnej opozycji mieszkańców Starego Miasta — zyskał wkońcu w r. 1865 aprobatę prezydenta, motywującego swoją decyzję względami sprawiedliwości oraz faktem, że chociaż mieszkańcy Nowej Częstochowy czerpią pewne zyski ze sprzedaży pielgrzymom artykułów odpustowych, to jednak ponieważ sprzedaż ta trwa tylko perjodycznie w sezonie letnim, więc zapewnić im pełnego utrzymania nie może. Według statystyki urzędowej z sierpnia 1856 r , stan przemysłu w Częstochowie przedstawiał się wówczas jak następuje: było mianowicie 31 warsztatów tkackich, zatrudniających łącznie 97 ludzi, jedna fabryka łyżek i kozików — 25 ludzi, 2 warsztaty pończosznicze po 2 ludzi, jedna kaflarnia — 3 ludzi, 7 warsztatów wyprawy skór, prowadzonych wyłącznie przez właścicieli i ich rodziny, oraz cegielnia miejska. Ponadto czynna byle jeszcze drukarnia Jasnogórska. Spis ludności. dokonany przez policję w dniu 5 września 1861 r wykazał, że miasto posiadało wówczas 8253 ludności stałej i 1281 czasowe], a zatem razem 9471 mieszkańców. Pierwsze obszerniejsze dane o stanie gospodarczym miasta w wieku XIX udało się odnaleźć dopiero w aktach magistratu z 1865 roku. Jest to mianowicie odpis wykazu statystycznego magistratu, przesłanego w dniu 16. 9. 1865 r. Komisji Rzędowej Przychodów i Skarbu w Warszawie. Według tego wykazu Częstochowa posiadała wówczas 315 kupców i handlujących z obrotem do 900 rb rocznie, w tem 12 utrzymujących dystrybucje, 21 hoteli i zajazdów, 9 restauracyj i traktjerni, 10 kawiarń i piwiarni, 6 cukierni, 126 szynków. Pozatem było 13 kupców z obrotem rocznym od 900 do 3000 rb., 11 kupców z obrotem od 3000 dn 6000 rb i 6 kupców z obrotem od 6000 do 15000 rb. rocznie. Fabryk, posługujących się machinami parowami oraz fabryk i zakładów, w których by pracowały więcej jak 16 robotników, w mieście Częstochowie nie było. Natomiast czynne były następujące zakłady przemysłowe: 1 fabryka mydła i świec — 3 ludzi, 1 browar - 5 ludzi, 1 fabryka łyżek blaszanych — 3 ludzi, 3 wapienniki — 10 ludzi, 1 blichernia — 3 ludzi, 1 cegielnia — 4 ludzi, 1 młyn wodny o 8 miu gankach i 1 wiatrak o 2 gankach. Rzemieślników cechowych było wówczas 275, wozem: 8-lu bednarzy, 7 garbarzy, 9 kowali, 9 murarzy, 22 rzeźników, 9 szklarzy, 14 złotników. 16 erapników, 12 garncarzy, 6 kuśnierzy, 36 malarzy, 6 rymarzy, 20 stolarzy, 14 cieśli, 12 introligatorów, 25 krawców, 6 powroźników, 5 ślusarzy i 36 szewców. Pozatem wykaz obejmuje 31 rzemieślników niecechowych, a mianowicie: 2 blacharzy, 2 kominiarzy, 1 rękawicznik, 4 tokarzy, 2 konwisarzy, 5 stelmachów, 4 wanclerzy, 4 kapeluszników, 1 rzeźbiarze, 2 sztycharzy i 5 zegarmistrzów. O warsztatach tkackich w wykazie niema żadnej wzmianki. Oprócz wyżej wymienionych zakładów przemysłowych, kupców i rzemieślników, w Czestochowie było wówczas: 3 obrońców sądowych, 4 lekarzy, 1 akuszerka, 8 felczerów, 3 nauczycieli prywatnych, 3 fotografów, 2 aptekarzy, 2 rejentów, 1 faktor i 10 furmanów. Już rok 1880 wykazuje znaczne powiększenie się liczby zakładów przemysłowych. Czynnych było wtedy mianowicie; fabryka łyżek Wajnberga — 54 ludzi, zapałczarnia Janklewicza — 20 ludzi. Fabryka cykorjj Lencznera — 8 ludzi, browar Limprechta (ob. Szwedego) —10 ludzi, amerykański młyn Ginsberga i Kona — 25 ludzi. Autor: Stanisław Wallmann
Źródło: Słowo Częstochowskie : dziennik polityczny, społeczny i literacki. R.6, nr 65 (18 marca 1936)