Materiały źródłowe. Ekonomiczno-społeczna i prawna degradacja miast regionu częstochowskiego w XIX wieku

 Materiały źródłowe. Ekonomiczno-społeczna i prawna degradacja miast regionu częstochowskiego w XIX wieku

Dnia 4 lutego 1870 r. Komitet Urządzający postanowił: „ istniejące w guberni piotrkowskiej miasta: Pajęczno, Brzeźnica, Pławno, Koniecpol w powiecie noworadomskim, Kłobuck, Mstów, Olsztyn i Janów w powiecie częstochowskim, Siewierz, Mrzygłód, Włodowice i Czeladź w powiecie będzińskim zamienić na osady z włączeniem ich do przyległych gmin". A więc osady Pajęczno, Żarki, Koniecpol i Olsztyn włączono do gmin o tej samej nazwie, choć na przykład siedziba gminy Olsztyn znajdowała się zrazu w miejscu zamieszkania wójta, to znaczy we wsi Zrębice. Osadę Brzeżnicę włączono do gminy Dworszowice, Koziegłowy do gminy Rudnik Wielki, Pławno do gminy Gidle, Kłobuck do gminy Kamyk, Mstów do gminy Wancerzów, Janów do gminy Złoty Potok, a Siewierz do gminy Sulików. [...] byłe Miasto Mstów oddziela od Wancerzowa tylko rzeka Warta, która w tym miejscu można przekroczyć na upartego. Niestety, przedział społeczno-obyczajowy między mieszczanami mstowskimi a chłopami wancerzowskim był trudniejszy do przekroczenia mimo obopólnych związków i zależności wzajemnej, ślady tego pozostały do dziś.

Budynek fabryki ,,Częstochowianka " (koło cmentarza).Foto z Kroniki Koła Przyjaciół Biblioteki działającego w latach 70-tych.Kronika prowadzona przez p.Eugenie Kuśnierczyk

Przyrów i Krzepice potraktowano odmiennie, zamieniając je na osady utworzono samoistne gminy o takich samych nazwach. Na wyróżnienie to obie osady zasługiwały, jako ośrodki rzemieślnicze i kupieckie [...] okazały swoją żywotność również po utracie praw miejskich. [...] w latach siedemdziesiątych obserwujemy pewne ożywienie gospodarcze w osadach [...] na pierwsze miejsce wysuwa się Kłobuck z liczbą 4374 mieszkańców. Osada ta jest skupiskiem rzemiosła, przemysł reprezentuje kaflarnia. Jako ośrodek handlowy posiada Kłobuck 60 sklepów 4 zajazdy, karczmę, składy piwa, odbywa się rocznie 6 jarmarków i targi we środy co dwa tygodnie. Drugie miejsce posiada Przyrów dzięki liczbie 3629 mieszkańców, z których część para się handlem w 32 sklepach, karczmie i 2 piwiarniach. Rocznie odbywa się również 6 jarmarków a co dwutygodniowy targ odbywa się we wtorki. Oprócz rzemiosła występuje tu przemysł [...] reprezentowany przez wytwórnię gwoździ i łyżek blaszanych, słodownię i olejarnię.

Rozmieszczenie kopalń w rejonie Kamienicy Polskiej

Trzecie miejsce pod wzgledem liczby mieszkańców (3192) zajmują Krzepice. [...] 53 sklepów, 3 zajazdy, 3 piwiarnie, targi co dwa tygodnie w czwartki [...]. Janów (1447 mieszkańców), 17 sklepów, karczma — to wszystko. Olsztyn [... ] 5 drobnych sklepów i karczma, dwa jarmarki [...] nie miały większego znaczenia. Na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku niemal w każdej gminie tworzył się lokalny ośrodek wymiany. Takie wsie gminne jak Kamienica Polska, Kamyk, Miedzno, Panki, Przystani i Rędziny posiadały po 5-6 sklepów. W Kamienicy były ponadto 2 hurtownie. W gminie Dzbów rolę ośrodka handlowego odgrywała wieś Konopiska posiadająca karczmę i 7 sklepów, w gminie pankowskiej również Truskolasy (2 piekarnie i 11 sklepów). Tylko w niektórych czynnikiem ożywiającym był przemysł. Było tak w Kamienicy, gdzie obok tradycyjnego i silnego ośrodka tkackiego rozwijały się kopalnie rud żelaza i fabryka tektury, a w pierwszych latach naszego stulecia również fabryka włókiennicza.

Notes pamiątkowy na 90- lecie .Myszkowskiej Fabryki Papieru . 1984r .Udostępniła p.Grażyna Filipczyk.(Zbiory Muzeum Regionalnego w Kamienicy Polskiej)

Było tak w Pankach—tradycyjnym ośrodku górniczym i w Rędzinach, gdzie powstała w pobliżu nowa fabryka chemiczna oraz cementownia i wapienniki.[...] U progu odzyskania niepodleglości Kłobuck i Krzepice odzyskały prawa miejskie [...] Rozwój urbanizacji nie szedł prostymi drogami. Nie potrafił wejść na tę drogę Mstów, ani Kamienica Polska ani Panki, ani Blachownia, choć zdawało się, że mają warunki do tego najlepsze ze względu na stare tradycje przemysłowe [...] A jednocześnie kapitalizm pobudził rozwój wsi Raków, Błeszno, Zacisze, które zrosły się z organizmem miejskim [...]
Janusz Lipiec Ekonomiczno-spoleczna i prawna degradacja miast regionu częstochowskiego w XIX wieku [w:) Ziemia Częstochowska,Katowice 1967, s. 123 — 125. Skróty w tekście, zaznaczone nawiasami kwadratowymi, pochodzą od redakcji „Korzeni". Źródło: Kwartalnik ,,Korzenie” nr89 , R XXIV , 2/2014r