ABC ( z dziejów szkolnictwa w Kamienicy Polskiej).

 ABC ( z dziejów szkolnictwa w Kamienicy Polskiej).

Po roku 1950 w okresie " władzy ludowej " budynek Urzędu Gminy / w Rynku / został przeznaczony na rozbiórkę. Przechowywane na strychu archiwalia gminne sprzed I i II wojny światowej zostały wywiezione dużym, drabiniastym wozem na przemiał do miejscowej fabryki tektury. Przypadkowo uratowana przez dzieci szkolne książka, która wypadła z wozu, okazała się wielkim skarbem, pozwalającym poznać życie wsi i jej mieszkańców 100 lat temu. Zawierała ona akta Szkoły Elementarnej w Kamienicy Polskiej z okresu lat 1837 - 1865. Podzielona była na 3 części tj.

1. rozkład pensji nauczyciela 2. raport do władz oświatowych o stanie nauczania 3. korespondencja władz szkolnych z opiekunem szkoły

Szkoła Elementarna w okresie lat 1837 - 1865 mieściła się w dużym, drewnianym domu w środku wsi, gdzie dzisiaj stoi piętrowy, murowany budynek p. Bronisławy Pazan. W roku 1837 właścicielem domu był Franciszek Mader - tutejszy " okupnik " i jednocześnie nauczyciel. Nauczyciel opłacany był ze składek mieszkańców osady na mocy zawartego kontraktu. Wysokość opłaty w 1837 roku wynosiła 20 groszy od okupnika tj. gospodarza rolnego posiadającego dom i powyżej 1 morgi /0,56 ha / ziemi. "Chałupnicy" tj.mieszkańcy posiadający dom, ale niewielki kawałek ziemi płacili 15 groszy. "Komornicy" nie posiadający ani domu, ani ziemi, przeważnie młode małżeństwa mieszkające " na komornym " płacili po* 4 grosze. Ponadto od każdego dziecka aktualnie uczęszczającego do szkoły opłata wynosiła 2 złp/ złote polskie/ i 8 groszy. Rozkład pensji nauczyciela zatwierdzony dnia 21 czerwca 1838 r. przez wójta gminy Kamienica Polska - Ignacego Solarczyka, sołtysa Józefa Geizlera oraz starszego Cechu Tkaczy - Józefa Hartmana obejmuje listę 234 nazwisk: w tym 140 gospodarzy / okupników/, 23 chałupników i 71 komorników. Jakkolwiek lista nie obejmuje wszystkich mieszkańców osady, ale tylko rodziców dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym, jest cennym źródłem do badań społeczności wsi i świadectwem narodowościowego zróżnicowania mieszkańców. Obok nazwisk niemieckich / Klar, Reugebauer, Wiesental / występują nazwiska czeskie / Kraholec, Cianciara, Holi, Nowotny/. niemało jest nazwisk polskich / Kasza, Blachnicki, Grabowski, Kołodziejczyk/.Raport o stanie Prywatnej Szkoły Elementarnej we wsi Kamienica Polska, powiecie wieluńskim za rok szkolny 1856/57

Uczniowie Szkoły Powszechnej w Kamienicy Polskiej z nauczycielem p. Ryszardem Czekalskim (z prawej) i nauczycielem p.Wojciechem Bieleckim. 1910r.Foto do rozpoznania.Udostępnił p.Andrzej Kuśnierczyk.

Do szkoły uczęszcza 67 uczniów / 32 chłopców i 35 dziewcząt/ 26 dzieci w wieku szkolnym nie pobiera nauki. Szkołę prowadzi 1 nauczyciel - tutejszy mieszkaniec Franciszek Mader. Uczy czytania, pisania, religii i arytmetyki po polsku, rosyjsku, niemiecku i czesku. Nauka rozpoczęła się 1 września 1856 roku a skończyła się 30 czerwca 1857 roku egzaminem w obecności opiekuna szkoły Adama Gruźdźa / kontrolera skarbowego/, proboszcza tutejszej parafii/ Poczesna / oraz rodziców dzieci. Końcowy egzamin świadczy o dobrej pracy nauczyciela i o stosowaniu przez niego skutecznej metody. Trudności w nauczaniu sprawia brak jednakowych podręczników dla uczniów. Zbiory naukowe i biblioteka szkolna składają się z książek przez Rząd / carski / nakazanych i prenumerowanych. Za dzierżawienie izby szkolnej nauczyciel otrzymuje rocznie 126 rs / rubli srebrnych. Od 1841 roku wprowadzono do Królestwa Polskiego ruble na miejsce złp / złotych polskich /. Pieniądze przesyłane są z kasy rządowej. Rodzice natomiast zalegają z opłatą szkolną. Powstały już wielkie zaległością toteż naczelnik powiatu w Wieluniu przeznaczył nauczycielowi 12 sążni drzewa opałowego z Nadleśnictwa Gigle, aby wynagrodzić mu za pracę w szkole.

Raport o stanie Szkoły Elementarnej ze Wsi Kamienica Polska powiatu wieluńskiego Gubemii Warszawskiej z roku 1861/62 melduje nadzorcy Etatowemu Szkoły w Wieluniu, że do szkoły uczęszcza 78 dzieci. Nie uczęszcza 33. Nauczyciel jest tylko jeden - Franciszek Hoetschel, gdyż Franciszek Mader został służbowo przeniesiony do Huty Starej. Nauka odbywa się po polsku i po rosyjsku. Brak podręczników szkolnych. ,,Wyniki nauczania " mierne " - co stwierdza egzamin końcowy . Nauka odbywa się w lokalu wynajętym, za który władze rządowe płacą rocznie 126 rs. Żadne opłaty od rodziców dzieci na pensję nauczyciela nie wpływają, toteż przyznano mu 12 sążni drzewa opałowego z lasów rządowych. Raport podpisał nowy wójt i zarazem opiekun szkoły Bolesław Szczutowski.

Ciężkie było położenie szkolnictwa pod zaborem rosyjskim, 42 % dzieci nie uczęszcza do szkoły. Nauczyciel pracuje tylko za 12 sążni drzewa rocznie w dodatku przydzielonego do odebrania w Nadleśnictwie Gidle, a nic nie wspomina się o transporcie. Na szczęście w Kamienicy Polskiej istniała jeszcze druga szkoła tzw, " niedzielna dla uczniów i czeladników tkackich, którzy w zakresie szkoły elementarnej uzupełniali swoje wykształcenie. Nauczyciel otrzymywał pensję z Cechu Tkaczy. Około roku 1850 następuje w Kamienicy Polskiej kryzys tkactwa rękodzielniczego. Nadmiar wykwalifikowanych majstrów i czeladników, nadmiar produkcji, konkurenoja z tańszymi wyrobami fabrycznymi zmusza wiele rodzin tkackich do opuszczenia swojej miejscowości podjęcia pracy w fabrykach włókienniczych Łodzi, Zduńskiej Woli i pobliskiej Częstochowy. Po roku 1870 zaczyna się rozwijać w Kamienicy Polskiej kopalnictwo rudy żelaza. Przybywają i osiedlają się tu górnicy z Zagłębia Dąbrowskiego i Zagłębia Staropolskiego, Poprawia się sytuacja materialna mioszkańców, poprawia się ta stan szkolnictwa. Wprawdzie do szkoły wiejskiej, która mieści się w budynku gminnym

Nieistniejącym budynku obok cmentarza . Stan lata 70-te.

uczęszczają wyłącznie dzieci gospodarzy rolnych, którzy płacą podatek szkolny, ale powstaje szkoła dla dzieci górników, utrzymywana przez kopalnię rudy żelaza. Szkoła istnieje aż do roku 1922 'i mieści się w drewnianym do nieistniejącym budynku obok cmentarza / budynek pod dębami" . Po roku 1905 powstaje także w Romanowie prywatny tajny punkt początkowego nauczania ” u Barbórki ", w którym uczą się miejscowe dzieci. Prawdziwy jednak rozkwit szkolnictwa nastąpił po odzyskaniu niepodległości w roku 1918, kiedy Sejm wprowadził obowiązek szkolny dla wszystkich dzieci w wieku 7-14 lat.

Zdjęcie pamiątkowe pierwszego zespołu uczniów kończących 7-klasową szkołę powszechną w Kamienicy Polskiej 1929r.Foto z albumu p.Wiesława Macocha

Lista uczennic i nauczycieli z tego zdjecia z 1929 roku napisana ręką p. Tadeusza Macocha. Udostępnila p. Barbara Krajewska.

I Lista uczniów ze zdjecia z 1929 roku . Udostępnila p. Barbara Krajewska.

Szkoła zaczęła się rozwijać, przybywało klas i nauczycieli, W roku szkolnym 1928/29 była już w Kamienicy Polskiej pełna Szkoła Powszechna III stopnia obejmująca 7 klas o 8 nauczycielach mieszcząca się w Rynku i kilku wynajętych izbach w domach prywatnych.

Opracowała : Natalia Sklarczyk

Źródło: Kwartalnik ,,Korzenie” nr5 , październik-grudzień /1991r Fotografie: Zbiory Muzeum Regionalnego w Kamienicy Polskiej oraz archiwum Kwartalnika ,,Korzenie”