Muzeum Higieny Ludu w Częstochowie - 1905 r. Kazimierz Chełchowski

 Muzeum Higieny Ludu w Częstochowie - 1905 r. Kazimierz Chełchowski

Wielki znawca higieny wsi i najpilniejszy jej badacz. Urodził się w Chojnowie koło Przasnysza, w 1858 r. Wieś, jako splot problemów i zadań społecznych, pozostanie treścią jego życia. Medycynę studiował w Warszawie. W drodze konkursu objął ordynaturę na internie w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie. W sezonie letnim był stałym konsultantem w Nałęczowie. Zapisał się w historii medycyny publikując pierwsze w literaturze studium choroby głodowej. W pracach higienicznych K. Chełchowski stanął u boku dr Józefa Polaka przystępując do grupy skupionej wokół czasopisma „Zdrowie", biorąc udział w dwóch wielkich wystawach higienicznych (1887 i 1896 r.). W Warszawskim Towarzystwie Higienicznym zorganizował i kierował WYDZIAŁEM HIGIENY LUDU. Prace w tym zakresie rozpoczął od skatalogowania problemów i przeglądu piśmiennictwa. Stopniowo jego praca obejmowała cały zakres higieny wsi: - mieszkania, odżywianie, zaopatrzenie w wodę, odzież, czystość osobistą i otoczenia, pracę i wypoczynek, lecznictwo ludowe i zabobony, opiekę lekarską i położniczą, ochronki i szkółki wiejskie, higienę pielgrzymek i uchodźstwa (emigrantów), cmentarze, karczmy, itp.

Każdą kwestię badano systematycznie, rozpoczynając od diagnozy. Dane zbierano techniką obserwacji, kwestionariuszy, listów. Wyciągano praktyczne wnioski, a rady rozsyłano w teren, ogłaszano w prasie ludowej, podsuwano dziedzicom, proboszczom, nauczycielom. Rady te były konkretne, zawierały szczegóły techniczne i handlowe, wskazywały tanie materiały i proste urządzenia. Demonstrowano to wszystko na wystawach, organizowano na te wystawy wycieczki włościan, rozsyłano plany i kosztorysy chat wiejskich, łaźni, domów pogrzebowych.

K. Chełchowski swój program opracował i ogłosił w 1903 r. realizując go konsekwentnie.

W 1914 r. na I Zjeździe Higienistów Polskich we Lwowie - K. Chełchowski wygłosił dramatyczny referat o sytuacji warstwy włościańskiej. „Wszędzie - mówił wtedy - lud nasz żyje pod grozą zepchnięcia go na poziom jakiejś niższej rasy, jakichś podludzi przeznaczonych do najcięższych prac i to dopóty tylko, póki się nie da zastąpić ich mniejszym kosztem maszynami; bez lepszych widoków dla przyszłych pokoleń, które czeka raczej szukanie po świecie bodajby tej najgorszej pracy - rola nawozu pod inne ludy..."

Wielki znawca higieny wsi i najpilniejszy jej badacz. Urodził się w Chojnowie koło Przasnysza, w 1858 r. Wieś, jako splot problemów i zadań społecznych, pozostanie treścią jego życia. Medycynę studiował w Warszawie. W drodze konkursu objął ordynaturę na internie w Szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie. W sezonie letnim był stałym konsultantem w Nałęczowie. Zapisał się w historii medycyny publikując pierwsze w literaturze studium choroby głodowej. W pracach higienicznych K. Chełchowski stanął u boku dr Józefa Polaka przystępując do grupy skupionej wokół czasopisma „Zdrowie", biorąc udział w dwóch wielkich wystawach higienicznych (1887 i 1896 r.). W Warszawskim Towarzystwie Higienicznym zorganizował i kierował WYDZIAŁEM HIGIENY LUDU. Prace w tym zakresie rozpoczął od skatalogowania problemów i przeglądu piśmiennictwa. Stopniowo jego praca obejmowała cały zakres higieny wsi: - mieszkania, odżywianie, zaopatrzenie w wodę, odzież, czystość osobistą i otoczenia, pracę i wypoczynek, lecznictwo ludowe i zabobony, opiekę lekarską i położniczą, ochronki i szkółki wiejskie, higienę pielgrzymek i uchodźstwa (emigrantów), cmentarze, karczmy, itp.

Każdą kwestię badano systematycznie, rozpoczynając od diagnozy. Dane zbierano techniką obserwacji, kwestionariuszy, listów. Wyciągano praktyczne wnioski, a rady rozsyłano w teren, ogłaszano w prasie ludowej, podsuwano dziedzicom, proboszczom, nauczycielom. Rady te były konkretne, zawierały szczegóły techniczne i handlowe, wskazywały tanie materiały i proste urządzenia. Demonstrowano to wszystko na wystawach, organizowano na te wystawy wycieczki włościan, rozsyłano plany i kosztorysy chat wiejskich, łaźni, domów pogrzebowych.

K. Chełchowski swój program opracował i ogłosił w 1903 r. realizując go konsekwentnie.

W 1914 r. na I Zjeździe Higienistów Polskich we Lwowie - K. Chełchowski wygłosił dramatyczny referat o sytuacji warstwy włościańskiej. „Wszędzie - mówił wtedy - lud nasz żyje pod grozą zepchnięcia go na poziom jakiejś niższej rasy, jakichś podludzi przeznaczonych do najcięższych prac i to dopóty tylko, póki się nie da zastąpić ich mniejszym kosztem maszynami; bez lepszych widoków dla przyszłych pokoleń, które czeka raczej szukanie po świecie bodajby tej najgorszej pracy - rola nawozu pod inne ludy..."

Egoizm stanowy - mówił szlachcic Chełchowski - doprowadził do tego, że chłop sam siebie nie ma za człowieka, że wegetuje w kurnej lepiance, nie kąpie się nigdy, myje się wodą wyplutą z gęby na ręce, sypia po kilkoro w jednym wyrku, dzieli izbę z bydlętami, załatwia się za stodołą.

Ale K. Chełchowski wierzył, że chłop dojdzie do człowieczeństwa i trzeba mu w tym pomóc, przede wszystkim poprzez oświatę. Temu przekonaniu dawał czynny wyraz. Należał do najwcześniejszych tajnych stowarzyszeń oświaty ludu, a potem do najaktywniejszych działaczy Polskiej Macierzy Szkolnej. Z tą też nadzieją przykładał się do założenia MUZEUM HIGIENY LUDU w CZĘSTOCHOWIE, planując przy nim cały kombinat zdrowia dla pielgrzymów: noclegownie, gospodę bezalkoholową, łaźnię, pralnię itd.

Zmarł tak jak żył, cicho i samotnie, 12 stycznia 1917 r. Szpital Dzieciątka Jezus uhonorował go marmurową tablicą, a Towarzystwo Higieniczne nadało mu pośmiertnie godność członka honorowego (za życia bronił się przed tym zaszczytem). Pochowano go na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Stare Powązki) w kwaterze 65.

Otwarcie oddziału częstochowskiego Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego (WTH), pozwoliło na rozszerzenie prac w kierunku propagandy zasad higieny i odciążyło jednocześnie w tym zakresie Towarzystwo Lekarskie Częstochowskie. Już na początku działalności, zwrócono uwagę, że Częstochowa ze względu na liczny ruch pątniczy jest dobrym miejscem do rozpowszechniania idei higienistów. 20 listopada 1903 roku, na zebraniu oddziału częstochowskiego WTH, przedstawiono po raz pierwszy projekt utworzenia i urządzenia tymczasowego Muzeum Higieny Ludowej w Częstochowie. cyt.: pożądanem jest utworzenie instytucji, która oddałaby niepoślednie usługi w sprawie szerzenia pojęć zdrowotności wśród szerokich warstw ludu wiejskiego. Inicjatorem utworzenia muzeum higienicznego był dr Kazimierz Chełchowski. W WTH zorganizował i kierował wydziałem higieny ludu. Wielki znawca higieny wsi i najpilniejszy jej badacz. wieś, jako splot problemów i zadań społecznych, pozostawała treścią jego życia. Marzeniem K. Chełchowskiego było, by każdy pątnik w czasie swego pobytu na jasnej górze zwiedził muzeum i po powrocie do domu krzewił zasady higieny w swojej rodzinnej wiosce. W muzeum miało się znaleźć wszystko, co miało łączność z higieną publiczną i osobistą: tablice i rysunki anatomiczne, ilustrujące budowę i czynności ciała ludzkiego, tablice, wykazujące wartość odżywczą różnych pokarmów i normy w zakresie odżywiania, tablice opisujące walkę z chorobami zakaźnymi, z gruźlicą i z alkoholizmem, higienę skóry, dziecka, sposoby zaopatrywania ludności w zdrową wodę, tablice z rysunkami bakterii, wykresy dotyczące śmiertelności i jej czynniki, modele pomp i łaźni natryskowych, modele szpitali wiejskich, urządzenie pokoju dla chorych, modele budynków szkolnych, typy ławek, modele wzorowych chat wiejskich, tablice pouczające o udzielaniu pierwszej pomocy, narzędzia przeciwpożarowe itp. Kazimierz Chełchowski wykorzystał wszelkie swoje znajomości w Warszawie i Częstochowie. Pomoc przy organizowaniu muzeum okazywali zarówno znani higieniści z Warszawy jak i z oddziałów prowincjonalnych. otrzymano dużo eksponatów po dawnych wystawach higienicznych, wiele otrzymano w darze, niektóre zakupiono. Po upływie roku, w pierwszych miesiącach 1905 roku, tymczasowe Muzeum Higieny Ludu było gotowe do otwarcia. Najwięcej pracy w urządzenie muzeum włożyli inżynierowie: Feliks Oppman oraz Jan Gryżewski z Częstochowy.

Po uzyskaniu zgody od gen gubernatora i władz m. st Częstochowy, muzeum otworzono w wynajętym lokalu przy ul. Wieluńskiej 28. Pomieszczenia muzealne składały się z 3 pokoi na parterze z wejściem od ul. Wieluńskiej; posiadało stałego woźnego, którego przygotowano do oprowadzania zwiedzających. cyt.: "muzeum prezentowało się dość skromnie, było jednak schludne i miłe dla oka i było, w całem znaczeniu tego słowa, ludowem popularnem muzeum higjenicznem, jedynem tegom rodzaju w kongresówce". W dniu 18 czerwca 1905 roku w Częstochowie odbyło się uroczyste otwarcie Muzeum Higieny Ludowej. Przy udziale licznie zgromadzonych zarówno miejscowych członków oddziału WTH jak i przybyłych m.in. z Warszawy, Kalisza, Łodzi i Sosnowca, ks. przeor Euzebiusz Rejman w asyście prezesa WTH Józefa Polaka, prezesa oddz. częstochowskiego WTH inż. Feliksa Oppmana a także prezydenta m.st. Częstochowy Jana Głazka, przystąpił do uroczystości poświęcenia muzeum, wygłaszając przemowę: "lud nasz, który zachował sąd zdrowy chętnie będzie zwiedzał muzeum i uczył się rzeczy pożytecznych; zrozumie on, że dla nauki i korzyści jego zrobiono to wszystko, będzie też wdzięczny za troskę o niego. słuszną przeto jest rzeczą, abyśmy z bogiem muzeum otwarli, abyśmy przez poświęcenie i modły kościoła błogosławieństwo dla sprawy bożej osiągnęli".

Zakres tematyki muzeum był bardzo szeroki, gdyż obejmował zarówno higienę życia codziennego włościan jak i też dział higieniczno - dydaktyczny. Ekspozycja dotyczyła np. kwestii:

• higiena mieszkań i sprzętów domowych wiejskich: plany i modele mieszkań i wzory oddzielnych części budynków, sprzęty i naczynia domowe, grzebienie i szczotki do czesania i do czyszczenia odzieży.
• higiena wychowawcza, ochron i szkółek wiejskich: okazy przedmiotów odnoszących się do wychowania dzieci i pielęgnowania niemowląt, modele i rysunki ochron i ich urządzenia wewnętrznego, modele i rysunki budowli szkolnych a także sprzętów szkolnych zachowanie przepisów higieny przy chorobach zakaźnych w celu ustrzeżenia się od tych chorób
• higiena szpitalna i ratownictwo: modele i rysunki budowli szpitalnych, przede wszystkim najprostszych mebli i sprzętów dla chorych, rysunki i przedmioty dotyczące ratownictwa. Źródło: Muzeum Higieny Ludu w Częstochowie - 1905 r. Kazimierz Chełchowski https://www.pth.pl/?id_menu_left=5&id_info=1&str_glowna=2&id_typ_obslugi=3&sub_id_info_d=&id_info_o=0&id_oddz=23