ALEJA ARMII KRAJOWEJ

 ALEJA ARMII KRAJOWEJ

Główną arterię komunikacyjną, przebiegającą przez dzielnicę Tysiąclecia, zaprojektowano w latach 1951–1954. Jednak pomysł na tę trasę narodził się dużo wcześniej – jeszcze w końcu XIX wieku. Od końca XIX wieku tereny leżące na północ od ul. Jasnogórskiej w kierunku Kiedrzyna należały do sąsiadujących ze sobą zakładów ogrodniczych i gospodarstw rolnych Zawadów, Szczecińskich, Hofmanów, Szwakopfów i Jastrzębskich. W początkach lat 30. XX w. rozciągała się tu dzielnica Częstochowy o nazwie Zawady. Miała charakter wybitnie ogrodniczy, ograniczona była ulicami: Borelowskiego (wcześniej była to ul. Głęboka) od północy Chłopickiego (przedtem Ciemna) i Dembińskiego (wcześniej Pomologiczna) na południu, Wałami Dwernickiego (wcześniej Lewe Wały) oraz Brzeźnicką na wschodzie, Kiedrzyńską (obecnie Łódzka) na zachodzie.

W 1958 r. rozpoczęto planową zabudowę dzielnicy, która już w 1960 r. otrzymała nazwę – Tysiąclecia. Główną arterię komunikacyjną, zaprojektowaną (jako fragment tzw. osi pracy) przez architektów Irenę i Czesława Kotelów, stanowi Aleja Armii Krajowej. Droga ta na początku nie miała odrębnej nazwy, była przedłużeniem ulicy Kościuszki. W latach 1958–1964 nosiła imię Arkadiusza Deglera, następnie nadano jej imię Aleksandra Zawadzkiego. Po przemianach ustrojowych, 2 lipca 1990 r., uchwałą Miejskiej Rady Narodowej otrzymała nazwę – Armii Krajowej. Przebiegająca przez dzielnicę aleja ma dwa lekkie zakręty – pierwszy został wymuszony własnościowym układem terenów, przez które miała przebiegać arteria. Jak wspomina Czesław Kotela, chodziło o poprowadzenie nowej ulicy tak, by zakupu ziemi pod jej budowę dokonać u jednego, czy dwu właścicieli, a nie kilkudziesięciu. Drugi zakręt spowodowany był wcześniej zaprojektowanym miejscem budowy szpitala i połączeniem z drogą biegnącą do Kiedrzyna. Wzdłuż alei, od roku 1959 funkcjonuje linia tramwajowa (łącząca Tysiąclecie z Rakowem), wraz z rozwojem dzielnicy stopniowo ją przedłużano; początkowo pętla znajdowała się przy ul. Worcella, od roku 1971 przy zbiegu ulic 16 Stycznia (Kiedrzyńska) i Zawadzkiego (w miejscu obecnego Centrum Handlowego Promenada). W latach 60. i 70 XX w. po prawej stronie drogi powstały charakterystyczne w formie, rozpoznawalne przez częstochowian, budynki mieszkalne: wieżowiec dwunastopiętrowy wzniesiony w latach 1961–1965 przez Spółdzielnię „Nasza Praca” u zbiegu ulicy Jasnogórskiej i ówczesnej al. Zawadzkiego, „mrówkowiec” – największy blok mieszkalny w mieście (ok. 1000 mieszkańców) oddany do użytku w 1971 r., „falowiec” - blok o długości 173 metrów, wzniesiony w roku 1974 według projektu Mariana Kruszyńskiego oraz cztery wieżowce zaprojektowane przez Włodzimierza Ściegiennego i Jadwigę Majkowską.

Po lewej stronie Armii Krajowej znajdują się obiekty wznoszone od roku 1954 dla częstochowskich uczelni wyższych – Politechniki Częstochowskiej i Wyższej Szkoły Nauczycielskiej (obecnie Uniwersytet Humanistyczno- -Przyrodniczy). Były to gmachy administracyjne, dydaktyczne, aule, biblioteka, planetarium, Klub „Politechnik” (wybudowany w latach 1967–1971) z salą widowiskową i halą sportową. Do charakterystycznych budynków wzniesionych przy alei Armii Krajowej należy zaliczyć: Szpital im. W. Orłowskiego wybudowany w latach 50. a otwarty w 1961 r., biurowiec Komobexu, wzniesiony w I połowie lat 70. (obecnie siedziba różnych firm), kawiarnię i lodziarnię „Delicje” (obecnie pizzeria „Allegro” na górze i sklep sieciowy na dole), restaurację i kawiarnię „Adria” u zbiegu Księżycowej i AK, z charakterystyczną fasadą ozdobioną potłuczonymi talerzami (obecnie po przebudowie sklep sieciowy). Przy Armii Krajowej znajdują się obiekty o charakterze artystycznym. Są to: wielkoformatowe mozaiki projektu Stanisława Łyszczarza, wykonane na ścianie budynku ówczesnej auli Wyższej Szkoły Nauczycielskiej (Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy) oraz na bocznej ścianie hali sportowej Klubu „Politechnik”(Koszykarze). Przy Wydziale Inżynierii Produkcji i Technologii Materiałów (AK nr 19) funkcjonuje Galeria Sztuki Odlewniczej im. prof. Wacława Sakwy; a przed wejściem na teren Wydziału rzeźby z brązu zdobią wodotrysk. Przy skwerze koło „mrówkowca” znajduje się fontanna ozdobiona rzeźbami (Ryby) Władysława Łydżby. Tegoż autora rzeźbę (Gołębie) ustawiono w latach 80. u zbiegu AK i PCK. Przy alei wznoszono budynki mieszkalne i gmachy użyteczności publicznej, pamiętano także o zieleni. W końcu lat 60. lewą stronę obsadzono orzechami laskowymi – rzadko spotykaną odmianą turecką. Część tych drzew nadal rośnie i owocuje. Sporej ilości nasadzeń dokonano w początkach lat 70. w obrębie Klubu „Politechnik”. Obfitujące w zieleń tereny znajdują się też po prawej stronie – pomiędzy ulicami Księżycową i Dekabrystów i na skwerze przy „mrówkowcu”. Autor: Juliusz Sętowski Źródło: CO / GDZIE / KIEDY W CZĘSTOCHOWIE, nr 17 / czerwiec 2019