ZWIĄZKI ŻYRADOWA I KAMIENICY POLSKIEJ

 ZWIĄZKI ŻYRADOWA I KAMIENICY POLSKIEJ

Osada fabryczna, która dała początek miastu Żyrardów (prawa miejskie w 1916) powstała na terenie wsi Ruda Guzowska. Unikatowy w skali kraju zespół architektoniczny został w 2012 r. uznany za pomnik historii, jego centrum stanowi przędzalnia lnu zbudowana w 1833 r. wg projektu architekta Jana Jakuba Gaya. Zrewitalizowany kompleks urbanistyczny stanowi dziś wielką atrakcję turystyczną. W zabytkowej willi Karola Diettricha (juniora) znajduje się Muzeum Mazowsza Zachodniego. Żyrardów w XIX w. zaskakiwał wieloetnicznością, włascicielami fabryki (od 1857 r.) byli przemysłowcy niemieccy, Karol August Diettrich (przybył z Czech) i Karol Hielle (przybysz ze Śląska), pierwszym majstrem był Francuz Phiippe Girard, w fabryce pracowali Polacy, Niemcy, Czesi, Rosjanie i Żydzi. Z Kamienicy Polskiej do Żyrardowa wyjechało kilka rodzin.

Stara tkalnia. Prace przy budowie tkalni rozpoczęto najprawdopodobniej około 1858 roku, a zakończono na przełomie lat 1861-1862. Przed przędzalnią lnu wzniesiono jednokondygnacyjną tkalnię o łamanym dachu, przeszkolonym dla doprowadzenia maksymalnej ilości światła. Jedna ogromna sala miała prawie 6 tys. m2. Powstała największa w Europie tkalnia, na 500 mechanicznych krosien, które w znacznym stopniu wyeliminowała pracę ręcznych warsztatów tkackich. Datowanie: Lata 1910-1913

Ślady związków pomiędzy dwiema osadami fabrycznymi spotykamy w Księdze ludności Kamienicy Polskiej z lat 1886 – 1932 (Archiwum Państwowe w Częstochowie, sygn. GmKP 163,164) . Wśród lokatorów domu nr 206 znajdują się: Józef, syn Józefa Kucharza i Wilhelminy z Mastalerzów, urodzony w Żyrardowie 4 X 1897 r., jego siostra Helena (ur. 2 XI 1880) oraz brat Bolesław ur. 30 XIII 1888. Dzieci Ludwika Kucharza i Teofili z Bonerów także przychodziły na świat osadzie lniarskiej: Mariana (ur. 2 II 1886), Eugeniusz (ur. 3 IV 1890) i Dominik (3 I 1892). Z Żyrardowa (Rudy Guzowskiej) pochodziła żona tkacza Antoniego Bukiewicza, Emilia Kamińska (ur. 1878), córka Ignacego i Franciszki z Owczarków.

Figurują wśród zameldowanych mieszkańców domu nr 207. Urodzona w Żyrardowie (1 IV 1892) Emilia Sobotka, córka Franciszka Sobotki i Emilii Lintner, została w roku 1919 żoną Konstantego Cichockiego. Jej bracia znaleźli sobie żony w stolicy polskiego przemysłu lniarskiego: Franciszek Paweł (ur. 29 VI 1884) ożenił się z Walerią Balcarek, a Stefan Kajetan (ur. 6 VIII 1886) z Heleną Łazarczyk. Tkacz Bronisław Sobotka, syn Franciszka i Elżbiety Rysajskiej, ożenił się z przybyłą do Żyrardowa z Czech Julią Majksner. Ich dzieci to Władysław Bronisław (ur. 15 VI 1896), Wiktor Mikołaj (ur. 6 XII 1898) i Cecylia (ur. 26 X 1903). Bronisław Sobotka został wyrokiem warszawskiego sądu pozbawiony praw i zesłany na osiedlenie („posielienije”) najpewniej na Syberii. Nie wiadomo, jaki był powód orzeczenia kary. Sobotkowie wpisani są pod nr domu 209. Wyjeżdżających z Kamienicy Polskiej do Żyrardowa i czasowo tam zamieszkałych było więcej. Źródło: Kwartalnik ,,Korzenie” nr104 , R XXVIII , 1/2018r http://zabytki.zyrardow.pl/zdjecia/