SZLAKIEM ZABYTKÓW EWANGELICKICH, Częstochowa.

 SZLAKIEM ZABYTKÓW EWANGELICKICH, Częstochowa.

Pierwsze informacje o mieszkańcach wyznania ewangelickiego w okolicach Częstochowy sięgają początków XIX w. W roku 1802 koloniści niemieccy, trudniący się przeważnie tkactwem, osiedlili się w miejscowości Hilsbach (później Czarny Las). Tkacze ze Śląska, Czech i Saksonii przybywali w okolice Częstochowy w latach 1818–1826. Protestanci zaludniali kilka wsi gminy Lipie: Lindów, Natolin i Rozalin. Wraz z rozwojem przemysłu, przypadającym na na przełom XIX i XX wieku, wśród ludności napływającej do Częstochowy znajdowali się luteranie z Wielkopolski, Dolnego i Górnego Śląska, Śląska Cieszyńskiego. W 1882 r. w Częstochowie mieszkało 197 ewangelików, w 1901 r. już 655, a w 1909 r. – 1109 osób. W latach 20. i 30. XX w. liczba członków częstochowskiej parafii ewangelicko-augsburskiej wahała się od 536 osób (w 1921 r.) do 729 (w 1936 r.), stanowiąc w tym przedziale czasowym około 0,6 % ludności miasta. Ewangelicy zamieszkujący Częstochowę organizowali swoje życie religijne. W 1854 r. przeniesiono tu filiał, którego siedzibą do tej pory był Czarny Las, a w 1858 r. przyznano im teren, na którym utworzyli swoją nekropolię. W latach 1888–1889 został wybudowany dom modlitwy przy ul. Ogrodowej 8. W latach 1911–1913 na placu przy ulicy Centralnej (obecnie u zbiegu ulic Śląskiej i Kopernika) wzniesiono kościół ewangelicko-augsburski pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego.

Częstochowa, która w końcu XIX w. należała do najprężniej rozwijających się miast Królestwa Polskiego, była miejscem, gdzie swoje kapitały inwestowali przemysłowcy wyznania ewangelickiego. Największym z nich był Bernard Ludwik Hantke; w latach 1896–1899 wybudował w Rakowie pod Częstochową hutę żelaza, a także pałac (w którym teraz funkcjonuje Miejski Dom Kultury). Dużymi zakładami należącymi do ewangelików były: Przedsiębiorstwo Budowlane Allerta i Buhlego, Browar Parowy i Fabryka Słodu Kazimierza Szwedego (jego zabudowania znajdują się przy ul. Ogrodowej 18/22), czy uruchomiona w 1873 r. farbiarnia Wilhelma Brassa i Synów. W roku 1897 rodzina Brassów wybudowała pałacyk przy swojej farbiarni (obecnie przy ul. Strażackiej 10). Członkowie społeczności luterańskiej częstokroć zajmowali stanowiska kierownicze w zakładach przemysłowych Częstochowy; m.in. w farbiarni Brassa dyrektorem był Adolf Franke. Wzniesioną przez niego w 1903 r. kamienicę, jedną z najpiękniejszych w mieście, znaną jako Dom Frankego, możemy podziwiać przy I Alei nr 14.

Wśród obiektów architektury godnych uwagi jest też willa, którą ok. 1910 r. przy ul. Humbertowskiej (obecnie ul. Pułaskiego 71) zaprojektował i wybudował dla siebie August Allert, architekt i współwłaściciel przedsiębiorstwa budowlanego. W tymże budynku funkcjonują teraz Szkoła Podstawowa i Gimnazjum im. św. Jana de La Salle prowadzone przez Braci Szkolnych. Przegląd miejsc związanych z ewangelikami częstochowskimi zakończymy na cmentarzu należącym do tej społeczności wyznaniowej (położony jest obok rzymsko-katolickiego cmentarza św. Rocha, można tam wejść furtką od ul. św. Rocha). Znajduje się tu szereg zabytkowych nagrobków, a także kaplica grobowa rodu Steinhagenów. Wśród znakomitych osób, które wpisały się w historię miasta, a spoczywających tu, można wymienić: Ignacego Bernecka, burmistrza miasta w latach 1915–1917, pastora Leopolda Wojaka, proboszcza parafii w okresie 1912–1953, czy przedstawicieli rodu Steinhagenów, przemysłowców i ziemian. Spoczywają tu znani lekarze, architekci, właściciele ziemscy, prawnicy, nauczyciele, przedsiębiorcy, artyści, działacze niepodległościowi i samorządowi. Autor: Juliusz Sętowski Źródło: JASNE, ŻE CZĘSTOCHOWA, nr 64 / czerwiec 2017