SECESJA (Trudna historia sąsiedztwa.)

 SECESJA (Trudna historia  sąsiedztwa.)

W aktach Starostwa Powiatowego w Częstochowie znajdujących się w Archiwum Państwowym w Częstochowie (sygn. St. Pow. 10) w osobnej teczce umieszczona została korespondencja z lat 1917-1923 dotycząca podziału gminy Kamienica Polska. 13 lutego 1876 r. doszło do połączenia dwóch gmin wiejskich: gminy Bargły i gminy Kamienica Polska w jedną gminę z siedzibą w Kamienicy Polskiej i o tejże nazwie. Część mieszkańców dawnej gminy Bargły nigdy nie zaakceptowała takiego stanu rzeczy. Zwolennicy secesji stali się szczególnie aktywni w 1917 r. Warto sporządzić na podstawie zachowanych dokumentów kalendarium wydarzeń, które w konsekwencji doprowadziły do odrodzenia się gminy Poczesna. Żądanie powrotu do stanu sprzed 1876 r. pojawiło się na ogólnym zebraniu gminnym 9 września 1917 r. Wnioskodawcami odłączenia się od Kamienicy Polskiej i przeniesienia kancelarii gminy do Poczesnej byli dwaj członkowie rady gminy: Stanisław Stronk ze wsi Bargły oraz Antoni Miękina ze wsi Poczesna.

Wójt Gminy Poczesna p. Józef Batnik . Lata 20-te. Żródło: Izba Regionalna. Wiejskie Centrum Kultury i Rekreacji w Bargłach.

Zebraniu przewodniczył wójt gminy Józef Bartnik, protokółował sekretarz gminy Wincenty Rycombel. Na zebraniu obecnych było 218 osób - na ogólną liczbę 301 osób mających prawo głosu. Zwolennicy odłączenia swe oświadczenie ujęli w 4. punktach. W punkcie 1.: „żądamy odłączenia od wsi Kamienica Polska i przeniesienia kancelarii do Poczesnej z tego powodu, że reszta gminy oprócz Kamienicy Polskiej jest w parafii Poczesna, przychodząc do kościoła możemy w kancelarii interes załatwić za jedną drogą. W punkcie 2.: „w 1876 r. nieprawidłowe było złączenie gmin Bargły z Kamienicą Polską, gdy tylko 73 głosy były za złączeniem a 142 głosy z gminy Bargły były temu przeciwne".

Argument natury emocjonalnej znalazł się w punkcie ostatnim: „Kamienica Polska zawsze na zebraniach gminnych niżej od swoich mieszkańców nas traktowała i z tego powodu na gminnych zebraniach ciągłe kłótnie".

Jak silne były uprzedzenia świadczy fakt, iż wniosek o naprawę dachu gminnej kancelarii poparło 60 przedstawicieli Kamienicy Polskiej, natomiast wszyscy pozostali w liczbie 158 oświadczyli, że dom kancelarii gminnej należy sprzedać, a kancelarię przenieść do Poczesnej.

Żródło: Izba Regionalna. Wiejskie Centrum Kultury i Rekreacji w Bargłach.

5 stycznia 1919 r. na zebraniu mieszkańców wsi Poczesna, Poczesna poduchowna, Bargły, Zawodzie, Zawisna, Dębowiec, Osiny, Wanaty oraz folwarków Adamów, Borek, Lepisz, Michałów i Młynek w liczbie „około tysiąca osób" (na ogólną liczbę 1450 mających prawo głosu) zawiązała się komisja w skład której wchodzili: ks. Jan Knorr (proboszcz parafii Poczesna), Karol Mieszkowski, Stanisław Stronk, Sebastian Miękina i Andrzej Czekaj.

(...) „nie wiemy jakie czynniki grały w tym rolę, że wbrew uchwale rząd rosyjski zniósł gminę Bargły a miejscowości do niej należące przyłączył do gminy Kamienica Polska. Stała się więc krzycząca niesprawiedliwość" (...) za projektowanym odłączeniem przemawia różnica plemienna. Kamieniczanie jako żywioł napływowy niemiecko-czeski z miejscową ludnością zżyć się nie mogą i nie chcą, uważają się za coś wyższego i chłopem gardzą, stąd antagonizm i prawie wszystkie zebrania gminne od złączenia się odbywają się burzliwie, bo nie ma możności zachowania spokoju i rozwagi tam, gdzie jedna część ludności majoryzuje drugą". To fragmenty protokołu.

Na tak sformułowane żądania i zarzuty odpowiedzieli mieszkańcy Kamienicy Polskiej 31 marca 1919 r. w piśmie do komisarza samorządowego w Częstochowie. Dołączyli odpis protokołu z 13 lutego 1876 roku, mylnie interpretowany przez „petentów" tzn. zwolenników przeniesienia kancelarii gminy do Poczesnej.

„(...) petenci udają, jakoby nie rozumieli treści i tendencyjnie interpretują ten protokół. Bowiem z treści protokołu wynika: a) że autorami połączenia gmin Kamienica Polska i Bargły byli nie tylko mieszkańcy gminy Kamienica Polska ale i mieszkańcy gminy Bargły, b) przyczyną połączenia tych gmin były wspólne interesy obu gmin aby zmniejszyć wydatki łożone na administrację, c) połączenie gmin nastąpiło na mocy głosowania, rezultatem którego było: za pozostawieniem gminy w Kamienicy Polskiej 119 + 73 -192 przeciw 142 głosom za pozostawieniem w gminie Bargły a zatem żadna krzycząca niesprawiedliwość nie miała miejsca".

Kazimierz Giedryk (1861-1937).Informacja życiorysowa ,kwartalnik ,,Korzenie" R.IV ,1-2 ,1995r

Wspomniano także, że odległości, jakie dzielą wsie od siedziby kancelarii nie przekraczają 4 km, „z wyjątkiem wsi Dębowca, która to wieś tak od Kamienicy Polskiej, jak od Poczesnej jest jednakowo odległa".

Dalej czytamy: „(...) widocznie petenci chcieli stworzyć gminną parafię czy też parafialną gminę z proboszczem - wójtem na czele".

„Ludność wsi Kamienicy Polskiej przeważnie potomkowie Czechów, którzy przeszło sto lat temu tu się osiedlili i zaprowadzili przemysł tkacki czuje i myśli po polsku o wiele lepiej jak mocodawcy petentów dowodem tego niech posłuży to, że wieś Kamienica Polska dała 70 ochotników do legionów i wojska polskiego, gdy reszta gminy zaledwie kilku. Wieś nasza ma dwu posłów w sejmie."

Pod pismem podpisali się: Kazimierz Giedryk, Antoni Richter, Franciszek Szejn, Konstanty Dziedzic, Walery Cianciara, Adolf Błaszczyk, Wojciech Bielobradek, Józef Fazan, Konstanty Czerny, Napoleon Goldsztąjn, Antoni Klar, Bronisław Bielobradek, Antoni Morawski i Józef Dechaine. Na posiedzeniu Sejmiku Powiatowego w Częstochowie 16 czerwca 1919 r. rozpatrywano sprawę podziału. Inspektor ds. samorządu gminnego p. Cenela „przedstawił stosunki panujące w gminie Kamienica Polska i wyraził opinię, że rozdział gminy Kamienica Polska jest konieczny ze względu na antagonizm panujący wśród ludności południowej i północnej części gminy". Andrzej Czekaj (rolnik z Zawodzia) potrzebę rozdzielenia gminy lub co najmniej przeniesienia kancelarii gminy do Poczesny, ,uzasadnił wyczerpująco". Najgłówniejszą przyczyną konieczności rozdzielenia gmin według niego jest „ostry antagonizm między ludnością polską a napływową z Kamienicy Polskiej. Franciszek Szejn przeciwnik podziału gmin oświadczył, że „przyczyn poważnych do podziału nie ma, a antagonizm jest skutkiem agitacji kilku jednostek.

Żródło: Izba Regionalna. Wiejskie Centrum Kultury i Rekreacji w Bargłach.

19 lipca Wydział Powiatowy w Częstochowie informował Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, że „w gminie panuje bardzo ostry antagonizm pomiędzy ludnościąpolską a napływową, przeważnie czeskiego pochodzenia, wskutek czego rozdział gminy Kamienica Polska staje się konieczny".

W odpowiedzi z dn. 4 sierpnia 1919 r. MSW komunikowało, że „sprawa podziału gminy Kamienica Polska będzie poddana sumiennym i życzliwym rozważaniom przy opracowaniu projektu nowego racjonalnego podziału administracyjnego całego Państwa. Do tego czasu dokonywanie zmian terytorialnych w celu uniknięcia chaosu jest niepożądane". Ale już 22 października MSW zezwala na przeniesienie Urzędu Gminy z Kamienicy Polskiej do Poczesnej.

Radni z gminy Kamienica Polska, Franciszek Szejn, Agnieszka Kuśnierczyk i Napoleon Goldsztąjn w imieniu swojej wsi wnieśli sprzeciw na zebraniu Rady Gminnej w dn. 8 listopada 1919 r.

Na tym samym zebraniu radny Jan Jabłoński zawiadomił, że lokal dla kancelarii gminy w Poczesnej jest gotowy.

8 grudnia 1919 r. pismem wysłanym z folwarku Poczesna wójt Bartnik komunikował, że kancelaria urzędu gminy została przeniesiona z Kamienicy Polskiej do Poczesnej w dn. 6 grudnia.

Ks. Zygmunt Sędzimir- urodził się w 1881r w Kole, powiat kaliski. Ukończył seminarium we Wrocławiu i kursy nauk społecznych i politycznych. Był posłem na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 1919r. Proboszcz parafii w Kamienicy Polskiej k/ Częstochowy,(1908 – 1930) a także prezes Akcji Katolickiej w diecezji częstochowskiej. Był wielkim propagatorem nauki wśród wiejskiej młodzieży, członkiem Polskiej Macierzy Szkolnej, ale poza tym niezwykle aktywnym działaczem gminnym, aktywizatorem wiejskiego życia rzemieślników, robotników i przemysłowców. Założycielem Towarzystwa Rzemieślniczo - Przemysłowego w Częstochowie, spółki wytwórczej "Tkacz" ,Towarzystwa Pożyczkowo -Oszczędnościowego i Ochotniczą Straż Pożarną w Kamienicy Polskiej, a ponadto był również prezesem Powiatowego Związku Kółek Rolniczych i członkiem Zarządu Powiatowej Rady Opiekuńczej. Był budowniczym gmachu Częstochowskiego Seminarium Duchownego w Krakowie.Zmarł 02.03.1933, w Częstochowie. Pochowany na częstochowskim cmentarzu Kule.

9 grudnia odbyło się zebranie gromadzkie w Kamienicy Polskiej pod przewodnictwem sołtysa Antoniego Klara. Zebrani żądali przywrócenia samodzielnej gminy z siedzibą w Kamienicy Polskiej i nie zgodzili się, by urząd gminy w Pocześnie używał nazwy gminnego urzędu Kamienica Polska. Jednocześnie postanowili podać skargę do ministra spaw wewnętrznych. „Współpracować z ludźmi wrogo do nas usposobionymi nie możemy".

31 grudnia na kolejnym zebraniu ogólnym w Kamienicy Polskiej postanowiono zlikwidować kasę gromadzką z dniem 1 stycznia 1920 r. 2 stycznia 1920 r. Kazimierz Giedryk w piśmie do szefa wydziału powiatowego prosił starostwo o wstrzymanie decyzji zmian dot. kasy do czasu utworzenia przez gromadę Kamienica Polska samodzielnej jednostki samorządowej miejskiej bądź gminnej.

Zarząd kasy wiejskiej oszczędnościowo-pożyczkowej w Kamienicy Polskiej stanowili: prezes Ludwik Cianciara, skarbnik Adolf Błaszczyk oraz Franciszek Piltz.

Starania mieszkańców Kamienicy Polskiej zmierzały do utworzenia osobnej jednostki administracyjnej miejskiej. W działania włączył się także ks. Zygmunt Sędzimir, ówczesny poseł. Zachował się odręczny list ks. Sędzimira do starosty Kazimierza Kühna (na firmowym papierze sejmowym) z 26 lipca 1920 r.

Ambicje kamieniczan do praw miejskich popierane były zarówno przez wojewodę kieleckiego, jak i starostę częstochowskiego Kazimierza Kühna . Uchwałą z dn. 6 sierpnia 1920 r. wydział powiatowy postanowił wydzielić gminę w jednostkę samorządową miejską.

Jan Cianciara - Urodzony 1875r w Kamienicy Polskiej w powiecie częstochowskim, w rodzinie chłopskiej. Tam też ukończył szkołę elementarną. W rodzinnej wsi propagował nowoczesne metody gospodarowania oraz oświatę rolniczą.Propagator racjonalnego gospodarowania w rodzinnej wsi i czytelnictwa literatury rolniczej, w 1897 założył czytelnię, od 1901 kierował młodzież do Szkoły Rolniczej w Pszczelinie. Skupiając wokół siebie wychowanków tej szkoły założył w Pszczelinie w 1905 Zw. Abstynentów, w 1906 zorganizował Polską Macierz Szkolną (przewodniczący oddziału), w 1907 Straż Ogniową, w 1909 Kółko Rolnicze im. S. Staszica (przewodniczący) oraz Stowarzyszenie im. Antoniego Osuchowskiego, które w 1917 zorganizowało w Kamienicy szkołę. Związany z ruchem zaraniarskim, działacz PSL "Wyzwolenie", a od 1920 PSL "Piast".Poseł na Sejm Ustawodawczy 1919r. Po wygaśnięciu mandatu poselskiego zrezygnował z działalności politycznej i zajmował się organizowaniem tkactwa chałupniczego w rodzinnej miejscowości.. Zmarł w 1947r w Kamienicy Polskiej.

„Kamienica Polska wskutek specyficznych lokalnych właściwości posiada warunki do stworzenia samodzielnej jednostki administracyjnej. Przyjąwszy pod uwagę, iż ludność Kamienicy Polskiej jest przeważnie przemysłową i handlową, mającą często diametralnie sprzeczne interesy z sąsiednią ludnością rolniczą przy tym różniącą się od tej ostatniej kulturą duchową i umysłową potrzebuje organu administracyjnego bardziej sprawnego i kompetentnego niż urząd gminy (...) stawiam definitywny wniosek podniesienia obecnej wsi Kamienica Polska z przyległościami do rzędu miasta w granicach oznaczonych w podaniu z dołączonym szkicem".

Nader interesujący dla dziejów wsi jest dokument przesłany na ręce starosty częstochowskiego. Oto 9 listopada 1919 r. 790 obywateli wsi Kamienica Polska pod przewodnictwem sołtysa Antoniego Klara uchwaliło (w protokole nr 34) zmienić wieś Kamienica Polska na „miasto Kamienica Polska". W tym celu wybrano 14 pełnomocników. Oto ich nazwiska: ks. Zygmunt Sędzimir, Jan Cianciara, Antoni Klar, Bronisław Bielobradek, Kazimierz Giedryk, Franciszek Szejn, Agnieszka Kuśnierczyk, Wojciech Bielobradek, Adolf Błaszczyk, Konstanty Dziedzic, Józef Probierz, Franciszek Piltz, Ludwik Cianciara, Antoni Sołecki.

Przyszłe miasto obejmować miało grunta kolonii Kamienica Polska oraz folwarku Klepaczka - w sumie 1374 morgi. Na tym terenie mieszkało 2390 ludności stałej oraz 700 niestałej.

Opis przyszłego miasta i jego granic, wraz z krótką historią wsi, jest na tyle interesujący, iż postanowiliśmy przedrukować go w kolejnym numerze Korzeni.

Pomimo pozytywnych opinii tak starostwa powiatowego, jak i departamentu, Kamienica Polska nie zmieniła swego statusu. Z jakich przyczyn? Postaramy się na to odpowiedzieć po przejrzeniu kolej nych dokumentów archiwalnych. Wydaje się, że przesądziły kwestie gospodarcze. Warto odszukać w kieleckim archiwum plan granic' przyszłego miasta Kamienica Polska, jaki przesłany został przez pełnomocników 1 marca 1921 r. (plan wsi wysłany 4 marca 1918 r. do cywilnego niemieckiego zarządu w Częstochowie nie dochował się).

Nowy podział administracyjny powiatu częstochowskiego zaprojektowano na posiedzeniu komisji pod przew. starosty Kazimierza Kühna 30 listopada 1920 r. Do powstającego miasta Kamienica Polska postanowiono wcielić trzy wsie: Wanaty, Osiny i Zawadę.

Mocą rozporządzenia MSW z 24 lutego 1923 r. z dniem 1 maja 1923 r. utworzono gminę Poczesna. (DzU RP nr 24, poz. 149). Rozporządzenie podpisał ówczesny minister Władysław Sikorski. Wsie Wanaty, Osiny i Zawada zostały przyłączone do gminy Kamienica Polska.

Józef Bartnik- 2 stycznia 1922 r. poprosił o zwolnienie z funkcji wójta. Urząd sprawował przez 3 lata. Obowiązki wójta powierzono sołtysowi wsi Poczesna Romanowi Krokowi, ale i on wkrótce zrezygnował z tego urzędu.

8 października 1922 na zgromadzeniu wyborczym wójtem nowej gminy Poczesna został mieszkaniec Zawady 58-letni Ludwik Cianciara, właściciel 24 mórg ziemi w Zawadzie, Wanatach i Kamienicy Polskiej. W latach 1910-1917 był wójtem gminy Kamienica Polska. Zdobył 114 głosów (44 przeciw). Zastępcą został Wincenty Rycombel, właściciel 7 mórg ziemi. Urodził się w 1887 r, w Nowej Słupi w Kieleckiem, w gminie Kamienica Polska zamieszkał w 1910 r. dzięki ożenkowi z córką Franciszka Kuśnierczyka.

Kolejne wybory odbyły się 13 maja 1923 r. Wincenty Rycombel został wójtem a jego zastępcą Stanisław Stronic. Członkami sejmiku powiatowego zostali Stanisław Stronk oraz Antoni Miękina. Wincenty Rycombel przejął z rąk b. wójta Ludwika Cianciary odznakę wójtowską, pieczęć i majątek wg inwentarza. Wojewoda kielecki pismem z 26 listopada 1923 r. zatwierdził Rycombla na tym stanowisku

Mieszkańcy Wanat nie chcieli należeć do gminy Kamienica Polska, odwoływali się do MSW, ale nie dołączyli mapy wsi. Różnice między Wanatami a Kamienicą Polską zostały dostrzeżone przez komisję projektującą w 1920 r. podział powiatu: „Istnieje jednak wśród ludności wsi Wanaty pewne uprzedzenie do mieszkańców osady miejskiej Kamienica Polska pochodzące z różnicy kultury. Gdy bowiem mieszkańcy wsi Kamienica Polska są na ogół oświeceni i uspołecznieni, mieszkańcy Wanat są ciemni i zacofani."

I dalej „wydzielenie wsi Wanat (sic) z gminy Kamienica Polska poważnie poderwałoby jej stan materialny".

Trudna historia sąsiedztwa. Tak można by zatytułować szkic o dziejach Poczesny i Kamienicy Polskiej. Autor (opracowanie) p. Andrzej Kuśnierczyk Źródło: Kwartalnik ,,Korzenie” nr63 , R XVII, 4/2007r Fotografie: Zbiory Muzeum Regionalnego w Kamienicy Polskiej, Izba Regionalna. Wiejskie Centrum Kultury i Rekreacji w Bargłach oraz archiwum Kwartalnika ,,Korzenie”