Kamieniczanie pod względem wyznaniowym.

 Kamieniczanie pod względem wyznaniowym.

Osadnicy byli w ogromnej większości katolikami. W całej kolonii spotykamy tylko kilka rodzin ewangelików. Dokładne dane odnotowano w księdze meldunkowej z roku 1847, gdy wójt gminy Andrzej Szczutowski kładzie swój podpis poświadczający — w obecności delegacji spisowej okręgu częstochowskiego (niejaki Łącki i oficer Masłowski) — iż w gminie zamieszkuje 747 mężczyzn i 743 kobiety wyznania rzymsko-katolickiego, 33 mężczyzn i 24 kobiety wyznania ewangelickiego oraz 2 mężczyzn i 4 kobiety wyznania mojżeszowego. Ewangelicy stanowili więc niespełna 4% ogółu stałych mieszkańców. Z adnotacji w księgach ludności wynika, że ewangelicką wiarę wyznawały rodziny Szkodów (np. Wacław Szkoda ur. w 1823 r. syn Józefa i Anny z Dernerów), Cohornów, Ciejpów, Hladzików, Krzechkich, Otrąbków, Szkolników i Sędziwych.

Cmentarz parafialny w Kamienicy Polskiej

Ewangelikiem był urodzony na Śląsku farbiarz Wilhelm Otto, ale w omawianym czasie nie mieszkał już w osadzie, wyprowadził się bowiem w 1836 r. do Poddębic w powiecie łęczyckim. Zazwyczaj małżeństwa kojarzyły się w obrębie wspólnoty wyznaniowej, ale nie było to regułą. Z czasem przybywa związków „mieszanych". Ewangelik Jan Ciejpa (ur. w 1819 r.) syn Antoniego (1798-1850) żeni się z Karoliną z Asmanów ur. w 1820 r. w kolonii Czarny Las. Syn Jana jest już katolikiem; żeni się z Anną Olszak, córką Ludwika i Marianny z Gonciaków. Jan Krzechki (ur. w 1803 r. w Prusach) i jego zona Zofia z Kozinków są ewangelikami, ale urodzony w 1854 r. ich syn w rubryce wyznanie ma wpis: katolik. Jeszcze jeden przykład: bracia Jan i Józef Hladzikowie (urodzeni odpowiednio w 1839 r. i 1842.r.) należeli do Kościoła ewangelickiego. Ale tylko drugi żeni się z ewangeliczką Józefą z Otrąbków. Syn Jan (ur. w 1864 r.) zapisany jest w księdze jako katolik. Znamienny jest fakt, że w księdze potwierdzającej stan ludności w Kamienicy Polskiej na rok 1867 (podpis wójta Józefa Nowotnego) nie ma przedstawicieli wyznania ewangelickiego. Jest 932 mężczyzn i 942 kobiety — katolików oraz 16 mężczyzn i 21 kobiet wyznania mojżeszowego. Dzieje żydowskich rodzin w Kamienicy Polskiej wymgają osobnego opracowania.

Cmentarz parafialny w Kamienicy Polskiej

Materiału jest dość sporo, jako że dzieje tkactwa w osadzie są związane z działalnością żydowskich przedsiębiorców. Jeden z najwcześniejszych dokumentów zachowanych w archiwum z zespołu akt gminy to umowa zawarta między pochodzącym z Przyrowa Leyzerem Kreutzbergiem a Janem i Marianną (z Frantzów) Nowakami zawarta 13 111 1823 r. w obecności kolonisty Christiana (Krystiana) Walenty, z podpisem Józefa Klara. Kontrakt składający się z 10 artykułów dotyczył wynajmu na 3 lata domu nr 90 (po Józefie Frantz) wraz z gruntem. Kontrakt opiewał na 216 złp, z czego Kreutzberg miał z góry zapłacić 108 złp. Nabycie domu miało, jak się później okaże, istotne znaczenie w staraniu się Leyzera o uzyskanie pozwolenia na pobyt stały w osadzie. Trzeba przypomnieć, że decyzją Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego z dn. 31 stycznia 1823 r. zabroniono Żydom osiedlać się w pasie przygranicznym z Prusami i Austrią. Zgodę uzyskiwali jedynie ci, którzy udowod-nili, że mają stałe źródło utrzymania i nie byli karani za przemyt. Stosowną zgodę, dzięki poparciu gminy, Leyzer Kreutzberg otrzymał w marcu 1826 r. Jako źródło utrzymania w dokumencie odnotowano „pacht krów". Z czasem Kreutzbergowie mieli dom, dwie huby ziemi, suszarnię i magiel. W 1835 r. o założenie w osadzie fabryki tkanin starał się Starozakonny Józef Zimnowoda. Co ciekawe został on wyzwolony na majstra profesji tkackiej właśnie w Kamienicy. Dokumenty nie potwierdzają, czy to zamierzenie zostało zrealizowane. Do prężnie rozwijającego się ośrodka tkackiego zaczynają napływać coraz to nowi ludzie: czeladnicy z różnych zakątków kraju i z zagranicy, krawcy, młynarze, stolarze i cieśle, kowa-le, nawet zegarmistrz, który przeniósł się potem do Wielunia.

Cmentarz parafialny w Kamienicy Polskiej

Nie brak także staro-zakonnych, którzy zdominują z czasem handel przędzą (tzw. składnicy bawełny). W r. 1838 w gminie odnotowano pobyt Izaaka Fajgenblata i Icyka Frejmana z Częstochowy oraz Lewka. Ginsberga z Pilicy. Syn Lejzera Kreutzberga i Gołdy z Zimnowodów — Edward (ur. w 1821 r.) kontynuuje dzieło ojca. Z czasem na jego potrzeby pracować będzie ok. 50 warsztatów tkackich. Doczekał się licznego potomstwa w tym bliźniąt: Izraela i Oskara Lejzera w r. 1854. Izrael zmarł w wieku 3 lat. Jedna z córek, Hajka vel Joanna, wyszła za kupca Leopolda Szpigla pochodzącego z Widawy w Sieradzkiem. Ich syn Paweł ochrzcił się w Kościele Ewangelicko-Reformowanym. W księdze ludności Kamienicy Polskiej dochowały się niezmiernie interesujące dokumenty. Paweł Szpigiel ur. 14 czerwca 1859 r. o godz. 4 po południu został ochrzczony w Warszawie w obecności Antoniego Raucha i Ludwika Sandera. Dokument potwierdził pastor Frydrych Jeleń. Akt datowano na 22 VI 1891 r. Tenże Paweł pojął za żonę córkę kupca z Mitawy Fanny Taube. (Jej ojciec to Robert Taube określony jako kupiec II gildii, a matka Henrietta z Jakobsonów). Urodzona 5 Xl 1891 r. Helena Szpigiel (córka Pawła i Fanny z Taubów) została ochrzczona w Moskwie w Kościele Ewangelicko-Reformowanym), a świadkami byli: Edward Karfunkel, kupiec oraz Róża Glikson z Dawidsonów. Z lakonicznej adnotacji wynika, że Paweł Szpigel został w 1880 r. powołany do służby wojskowej i to chyba tłumaczy, dlaczego znalazł się w Moskwie.

Cmentarz parafialny w Kamienicy Polskiej

Edward Kreutzberg zmarł 21 XII 1894. Najmłodsza z jego córek — Itła (ur. w 1871) wyszła za Icyka Lewinowicza. Na jego żądanie wydany został dokument potwierdzający, że żoną Edwarda Kreutzberga była Sure Ryfke z Grynbergów, córka Joachima i Gitli z Policerów ur. 20 grudnia 1831 r. w Milowicach (dziś w obrębie Sosnowca), gm. Dąbrowa Górnicza, powiat będziński. Ponieważ we wcześniejszej księdze figuruje imię Dorota (z Poznańskich) i rok urodzenia 1828, należy wnosić, że Sure Ryfke była drugą żoną Lejzera. Oprócz Kreutzbergów i Szpiglów udo-kumentowani są w źródłach: farbiarz Wolf Rozenberg, Mendel Szczupak z Częstochowy (żona: Cylka Hercygier z Będzina), Abram Frenkel z Krzepie, określony jako „spekulant" i urodzony w Częstochowie Herszlik Fenkerberg — farbiarz. Najtrwalej wpisała się w dzieje Kamienicy Polskiej rodzina Merynów. Pochodzący z Będzina Aron Maryn (syn Icyka i Titli Fejkerberg) ur. 14 I 1881 r. ożenił się z Hają Joskowicz z Częstochowy, córką Tanchuma i Hai Kantor, wdową po Ignacym Abramie Kreutzbergu (zm. w 1907 r.). Tkalnię Arona Maryna spotykamy w księdze „Przemysł i handel Królestwa Polskiego 1912 r. w dziale „Przemysł włóknisty" (poz. 11463). Zatrudniała 15 robotników. W tej samej księdze (poz. 11387) wymieniona jest tkalnia Jana Cianciary z 15 robotnikami i Chrześcijański Związek Tkaczy „Tkacz" powołany do życia w 1910 r. przez ks. Zygmunta Sędzimira (poz. 11090).

Pobieżny z konieczności przegląd tematyki wypada zakończyć refleksją, iż skład ludnościowy osady przemysłowej Kamienica Polska stanowi wyzwanie dla badań, tak stricte historycznych, jak antropologicznych. Na tle sąsiednich wsi o rolniczym charakterze Kamienica stanowiła tygiel, w którym wymieszały się i stopiły rozmaite składniki. Ilością warsztatów tkackich Kamienica wyraźnie przewyższała inne tego typu ośrodki włókiennicze. Duży udział kolonistów z Czech tworzy pewną analogię do Zelowa. Ale podobieństwo jest pozorne. Najistotniejszą różnicą jest kwestia wyznaniowa. W osadzie nad Kamieniczką, którą można przyrównać do małej Łodzi, byli głównie katolicy. Obok nich egzystowali starozakonni, bez których trudno wyobrazić sobie rozwój łódzkiego okręgu włókienniczego. Źródło: Kwartalnik ,,Korzenie” nr25 , R VIII , 2/1998r