Książka rachunkowa Parafii Kamienica Polska 1908-1918

 Książka rachunkowa Parafii Kamienica Polska 1908-1918

Znajdująca się w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego im. ks. W. Patykiewicza w Częstochowie „Książka rachunkowa parafii Kamienica Polska" ma charakter książki kasowej z odpowiednimi rubrykami (strony nieliczbowane), wydrukowana nakładem Włocławskiej Drukarni Diecezjalnej; podzielona jest na dwie części, dochodów i rozchodów, oprawiona w twardą płócienną oprawę ciemnoszarego koloru, rozmiar okładki: 33,5cm x 21 cm. Na końcu adnotacja w języku rosyjskim: „księga przeznaczona do zapisywania dochodów i rozchodów parafii Kamienica Polska, data: 17/29 grudnia 1908" częstochowski dziekan — kanonik K. [Kazimierz] Puacz, a poniżej okrągła lakowa pieczęć z dwugłowym orłem carów, napis w otoku: dziekan częstochowski.

Pieczęć dokumentu.Znajdująca się w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego im. ks. W. Patykiewicza w Częstochowie „Książka rachunkowa parafii Kamienica Polska” ma charakter książki kasowej z odpowiednimi rubrykam. Wydrukowana została nakładem Włocławskiej Drukarni Diecezjalnej. Obejmuje lata 1908 - 1918, gdy proboszczem był ks. Zygmunt Sędzimir. Odszukał ją i polecił "Korzeniom" Jacek Tomczyk, prezes Towarzystwa Genealogicznego Ziemi Częstochowskiej.

Księgę w latach 1908 — 1918 prowadził ks. Zygmunt Sędzimir. Brak bilansu 1918 r., zapisy urywają się 15 czerwca 1918 r. Gros wpisów w dziale przychodów dotyczy wpływów z z tacy. Wpisy w książce rozchodów ukazują realne działania proboszcza na rzecz wyposażenia kościoła i plebanii. Na podstawie zawartego w tym dokumencie archiwalnym materiału można zweryfikować niektóre fakty z dziejów parafii i ustalić ich chronologię, m.in. kwestię zakupu stacji Męki Pańskiej w warszawskiej firmie Szpetkowskiego oraz marmurowej chrzcielnicy. Z konieczności zaprezentować można w tym miejscu tylko niektóre z kilkuset zapisów z poszczególnych lat. Co składało się na przychody parafii oprócz składanych na tacę sum? Do czasu wybuchu I wojny światowej były to przede wszystkim ofiary od górników Towarzystwa Hantke i górników kopalni „Juliusz", które stanowiły 1 % ich miesięcznych zarobków. Wśród ofiarodawców widzimy także cechmistrza, zapewne starszego cechu tkaczy. Datki składali także ci, którzy mieszkali nawet poza parafią, ksiądz Sędzimir wybierał się także po kweście do tych kamieniczan, którzy po wyjeździe z rodzinnej wsi zajmowali się działalnością gospodarczą w okolicach Częstochowy, jak np. Jungowie z Błeszna, czy Piltzowie z Ostatniego Grosza (obie te miejscowości włączone zostały w obręb Częstochowy dopiero w 1930 r). Choć omawiany dokument dotyczy czysto ekonomicznych kwestii (kondycji finansowej parafii i strategii gospodarczej proboszcza), przeglądają się w nim także losy kamieniczan. Uwiecznione w lakonicznych wpisach nazwiska kamieniczan są — zdaniem redakcji — najbardziej interesującym uzupełnieniem naszej wiedzy o przodkach. Oto wybrane zapisy ks. Z. Sędzimira.

Książka przychodów
Rok 1908 Zapisy z tego roku zajmują jedynie cztery linijki (od nr 1 do 4). Oto one:
25 grudnia — dochód z tacki na pasterce (9 rubli 50 kopiejek), na sumie (16 rubli 7 kopiejek) 26 grudnia — z tacki na sumie (15 rb 17 kop.) 27 grudnia (12 rb 22 1/2 kop.).
Rok 1909 Wpisy od nr 5 do 73. Poza wpływami z tacy (tacki) podczas nabożeństw odnotowano m.in.:
18 stycznia — wpływ z pogrzebu ś.p. Waleriana Szmidli (3 rb), 31 stycznia —od wdowy Szmidlowej na oliwę przed Najświętszym Sakramentem (1 rb), 13 lutego „wyjęte z puszki przy ołtarzu" (2 rb 13 1/2 kop), 19 marca odpust św. Józefa na sumie (18 rb 37 1/2 kop.), przejęte „pokładnego od ks. proboszcza Rudnickiego" z dn. 22 grudnia 1908 r. w obecności dozoru i ks. kanonika Puacza (30 rb). Tu adnotacja: „wskutek jakichś pretensji od ks. Rudnickiego do dozoru kościelnego — żadnych pieniędzy od poprzednika nie otrzymałem —rzecz tę ustnie przedstawiłem Jnu [Jaśnie Wielmożnemu]ks. Dziekanowi". 4 maja odpust św. Floriana — z tacki na sumie (10 rb 2 1/2 kop.), 22 maja — Michalina Fazan na potrzeby kościelne (22 rb), 3 czerwca na potrzeby kościoła od śp. Antoniego Blachnickiego (przed śmiercią złożył) — 100 rb, 20 czerwca — ofiara na puszkę nową od Józefa Górala (5 rb), 29 września odpust św. Michała z tacki na sumie (13 rb 5 kop.), 4 grudnia — na wotywie górników (św. Barbara) (2 rb. 52 „72 kop.), 29 grudnia — zebrane do-browolne ofiary od kółek różańcowych od 20 sierpnia do 29 września (83 rb 99 kop.). Łączny dochód w 1909 r. wynosił 904 rb 75 kop.

Rok 1910 (od nr 1- 31) [Ważniejsze wpłaty]: 16 marca — spłacenie długu za stację M.P. [Męki Pańskiej] z tacki przy krzyżu na środku kościoła (9 rb 3 kop.), ofiara górników z kopalni „Juliusz" („ 1 % od miesięcznych zarobków wyproszony przez X. Proboszcza w czasie kolendy") (81 rb 74 kop), 19 marca — odpust św. Józefa (13 rb16 kop.), 17 kwietnia ofiara górników z kopalń B. Hantke, 15 maja ofiara górników z kopalń B. Hantke do 15 maja (97 rb 16 kop), 22 maja — koronacja obrazu M. B. na Jasnej Górze [brak kwoty — rubryka skreślona], 12 czerwca — ofiara p. Junga A. [Aleksandra] i Katarzyny Jung [z Hajnrychów] na żyrandol (25 rb), na sufit (2 rb), na dywan (25 rb) i na chrzcielnicę (25 rb). 31 grudnia od-notowano wpłaty kółka różańcowe na zaprowadzenie własnego światła: kółko Pilcowej (10 rb), Wilczyńskiej (10 rb), Kostrzewskiej (10 rb), Anny Kidawy (9 rb 50 kop.), Krzyczmonikowej (10 rb), J. Conera (9 rb), J. Szmidy (9 rb 98 kop.), Gulowej (9 rb), Goldsztajnówny (10 rb), Wałaszkówny (10 rb), uzbierana przez małe dzieci z nauki na kielich (38 rb), z ofiary na chrzcielnicę: Katarzyna Sitkowa (50 kop.), Fr. Duszankowa (1 rb), Hartmanowa (2 rb), Józefa Czer-na (1 rb), Julianna Czerna (1 rb), St. Wilczyński (2 rb), Piszlowa (50 kop.), Będkowska (1 rb), Emilia Olszewska (50 kop.), Józef Krejczy (50 kop.), Ferd. [ynand] Ratman (2 rb). Dochód wynosił 1817 rb i 29 1/2 kop.
Rok 1911 (poz.1-72). 14 sierpnia pojawia się w zapisach po raz pierwszy adnotacja: od górników „Klepaczki", pierwsza wpłata wynosiła 68 rb 19 kop), 3 września — ofiara mał-żonków Stanisława i Anny Wilczyńskich (100 rb), w listopadzie — od [Jana] Pajchla z Kłobucka za poświęcenie pomnika na cmentarzu (20 rb)., w grudniu ofiara Jana Cianciary (15 rb). Razem w roku 1910 - 940 rb ( deficyt wynosił 48 rb i 7 kop.)

"Złote Gody" w parafii Kamienica Polska. 1912r

Rok 1912 (poz. 1- 65) Na chrzcielnicę ofiarę (5 rb) złożyła rodzina J. Bielobradków [Jana Bielobradka], Walerianowa Szmidowa (5 rb) i Piotrowa Rakowa (1 rb) jako „wynagrodzenie za stawanie do sądu". Razem 346 rb 1 kop. Deficyt wynosił 426 rb 94 kop. Rok 1913 (poz.1-57) Brak adnotacji o indywidualnych darowiznach, zapisane są jedynie wpływy z tacki, od cechmistrza, odpustów w Choroniu i Przybynowie, od kompanii na Jasną Górę — razem 322 rb 74 kop. Deficyt wynosił 317 rb i 67 kop.
Rok 1914 [ po nr porządkowym 25 zrezygnowano kolejnej numeracji] Ważniejsze wpływy: Tacka na sumie 1 stycznia (6 rb 21 kop), 6 stycznia (5 rb 73 kop), odpust św. Józefa (16 rb 7 kop), na sumie paschalnej 12 kwietnia (7 rb 16 kop), na sumie 29 września (cechmistrz — 9 rb 99 kop.) razem — 765 rb 12 kop. Deficyt: 40 rb 52 kop.
Rok 1915 Jedyny wpis dotyczący ofiarodawczyni: 17 października — na oliwę przed Najśw. Sakramentem — wdowa Szmidowa (2 rb)., nabożeństwo górnicze 4 grudnia (3 rb 98 kop.), na pasterce (3 rb 87 kop.). Razem: 119 rb 5 kop. Deficyt: 365 rb 52 kop.
Rok 1916 30 marca ofiara na kościół od Józefata Wagnera (20 rb), ofiara przed Najśw. Sakramentem [zapewne wdowa Szmidlowa] (1 rb), 31 grudnia Józef Mader na kościół (4 rb). Razem: 114 rb 64 kop., deficyt: 426 rb 22 kop.
Rok 1917 10 czerwca kwesta „Ratujmy dzieci" (22 rb), Razem: 164 rb 45 kop. Deficyt: 692 rb 25 kop.
Rok 1918 [W księdze zamiast rubli pojawiają się marki polskie]. Na oliwę do lampek od Górala (1 mk), po ś.p. Ordzinie od sukcesorów Plutów (30 mk), z tacki na rezurekcji (15 mk ), razem: 793 mk 97.
Książka rozchodów
Rok 1908 [Pierwszy wpis nosi datę 23 grudnia 1908] „2 zameczki, pokost, farba do chrzcielnicy — 3 szyby do plebanii (1 rb 65 kop), na oliwę zakrystianowi (50 kop), 27 grudnia — książki kancelaryjne (10 rb 65 kop), 28 grudnia— wino na św. Jan (5 rb 20 kop.), wino mszalne (1 rb 80 kop.), 1 f. [funt] kadzidła (1 rb) Rok 1909 (poz.1-92) Organiście za wypiekanie hostii i komunik[anty] (5 rb), 29 stycznia 2 razy poprawianie piecy, czyszczenie nowe kafle (3 rb 40 kop.), 12 luty — dwa birety (2 rb 60 kop.), 3 komże (13 rb), 1 komża droższa (12 rb), 18 marca — restauracja białego ornatu (24 rb), restauracja tuwalni (2 rb 50), restauracja białej kapy (30 rb), ornat czarny (45 rb), 5 stuł fioletowych (25 rb 50 kop.), przywiezienie aparatów powyższych furmanką (1 rb 50 kop.). Alba nowa (droższa) (18 rb, biała stuła (do kazań) (10 rb), koszta wyekspediowania 100 rs. Firmie Szpetkowski [za stacje Męki Pańskiej] 9 rb 25 kop.), 20 marca p. Szmidli za pokój pod rzeczy za kwartał I (10 rb), 22 marca — przywiezienie z Poraja lichtarza pod paschał i paschały z frachtem (4 rb 24 kop), paschał (10 rb 35), 28 marca podróż do Warszawy po Chrystusa do grobu (15 rb 80 kop.), 3 kwietnia wykupienie figur do grobu na stacji w Poraju (910 rb 25 kop.), furmanka do Poraja i z powrotem (2 rb), dwie książki do akt stanu cywilnego (1 rb 50 kop.), 3 tuziny lampek (996 kop.), posłańcowi za depeszę od Szpetkowskiego z Częstochowy (1 rb 85 kop.), 6 kwietnia — 2 szczotki do zamiatania kościoła (1 rb.45 kop.) lichtarz do paschału z opakow. [aniem](24 rb), figura Chrystusa do grobu (72 rb), figura Chrystusa rezurekcyjna (3 rb), 2 aniołów adorujących (55 rb), 2 rycerzy malowanych do grobu ( 48 rb), 27 kwietnia — wyczyszczenie rynien na kościele (5 rb), 29 kwietnia statua M.B. [Matki Boskiej] na maj ze zwrotem kosztów podróży do Częstochowy (17 rb 50 kop.), malarzowi za wymalowanie ławek (9 rb), 31 maja — za mieszkanie dla kościelnego (I kwartał) (7 rb), 16 czerwca — reparacja rynien przy wieży kościelnej, 12 łokci nowej rury (16 rb) 16 czerwca —nowa msza św. układu J.G.Zangla — partytura na organy i oddzielne głosy oraz na instrumenty (6 rb), 17 marca — pranie obrusów i bielizny kościelnej (6 rb 80 kop.), 3 września — pranie bielizny kościelnej Błaszczykowej (3rb), 5 września Szmidli Aleksandrowi za szyby do okna kościelnego i ich wprawienie (1 rb), Aleksandrowi Szmidli wypłacony rachunek za materiały przy malowaniu ławek i farby, pokost, cynkwejs, pomadka, ślamkreda, pędzle, terpentyna, kreda itp. (12 rb 25 kop.) 7 września— odnowienie 2 kielichów (jeden cały złocony, drugi srebrzony i złocony) z przesyłką (26 rb), 26 października, za oliwę Szmidli (1 rb 82), 1 listopada — muzykantom grającym na procesji żałobnej w dniu WW.SS [Wszystkich Świętych], 6 grudnia — na oliwę kościelnemu Łukaszowi (1 rb 10 kop.), 29 grudnia — sprawunek z 3 maja 1909, 2 komże strojne (20 rb), 4 komże (27 rb 20), należytość stolarzowi Ch.[Krystianowi] Walenta w rozmaitych terminach (5 rb 60), należność kowalowi Fikrowi za roboty kościelne m.in.] ogrodzenie chrzcielnicy (lrb 20). Razem rozchodu 784 rb 3 kop.

Rok 1910 (poz.1-65) 1 stycznia — Organiście za pieczenie opłatków, hostii do mszy (5 rb), 2 stycznia — za dwa kwartały mieszkania dla kościelnego (14 rb) 7 luty — pasyjka „INRI" do krzyża na cmentarz grzeb. [alny], niklowana (6 rb), furmanka do Częstochowy] po pasyjkę (2 rb), 16 luty — furmanka do Junga Al. [eksandra] na Błeszno, Pilca młynarza na ul. Krakow. [ską] z kwestą na kościół (2 rb 50 kop.) 17 luty —akonto długu na rury do studni p. Morawskiemu (50 rb), 4 marzec — Szwakopfowi za miedziany filtr 18 stop. do studni (30 rb)., 20 marca— Morawskiemu studniarzowi za rury do studni (25 rb) 22 marca — Szpetkow-skiemu w Warszawie, Jerozolimska 39 a konto za stację Męki Pańskiej], (50 rb), Wilczyńskiemu za robotę (dniówki 75 kop.) przy ogrodzie (4 rb 25 kop.). Wilczyńskiemu 22 dniowki z 75 kop. (16 rb 50 kop.), Huras przy sadzawce 4 dni a 75 kop (3 rb), Jacuś z Poczesny i Piś po 8 dni a 75 kop. (12 rb), 29 marca organiście, kościelnemu i podcech-mistrzowi Markowskiemu za ubieranie grobu (4 rb 50 kop.), 1 kwietnia — poczęsne przy przeniesieniu stodoły (48 ludzi cały dzień), piwo i papierosy (2 rb 10 kop.), 4 but. [elki] wódki (1 rb 83 kop.), 9 boch. [enków] chleba a 18 kop. (1 rb 62 kop.), ser, masło, cukier (86 kop.), Filipczykowi za podmurówkę pod stodołę (4 dni z pomocnikiem) (7 rb), za zrobienie przyciesi, bram dwóch i położ. [enie] w sąsiekach podłogi ze starych desek Błaszczykowi (12 rb), wydatki przy pogłębianiu studni sposobem artezyjskim od dn. 10 sierp. do 22 grud. (10 rb 50kop), panu Filusowi przedsiębiorcy (50 rb), majstrowi Romanowskiemu (9 rb), Szmidli za skórę do pompy i oliwę (1 rb 55 kop), 2 maja —akonto pensji dla kościelnego Wilczyńskiego i na mieszk. [anie] (10 rb), 17 czerwca — Wilczyńskiemu pensji 3 rs i wyczyszczenie cmentarza (5 rb). Szpetkowskiemu a konto za stację MP [Męki Pańskiej] (9100 rb), 29 czerwca — furmanka do Przybynowa na odpust (3 rb), 20 lipca linoleum do zakrystii (15 rb 75 kop.) 2 sierpnia —akonto chrzcielnicy kupionej w Zakł. Marm. [urowych] Kielec.[kich] (324 rs) (100 rb), Serkowskiemu za żyrandol i lichtarze według rach. [unku] a conto (100 rb), fracht za chrzcielnicę (13 rb 37 kop), Szarytkom u św. Kazimierza a conto (100 rb), 13 sierpnia — podróż do Warszawy (bilety kol.[ejowe] (8 rb.85 kop, 15 wrzesień za świece do kółek różańcowych (58 rb 25 kop.), 28 sierpnia — cegła z Korw. [inowa] na boki chodn.[ników] (4 rb 90 kop.), 9 paździer. - 5 f. lontów] świec do żyrandola (5 rb 25 kop.), za kielich nowy srebrny (43 rb) 31 grudnia — kropidło z rączką metalową (3 rb 20 kop.), furmanki na odpusty i spowiedź u sąsiadów przez dwa lata (83 rb 55 kop). Razem 1840 rb 1/2 kop. Dochód 1817 rb 1/2 kop Rok 1911 (poz.1-53) 5 kwietnia — S.[siostrze?] Mutniańskiej (100 rb), 7 września — szwalnia ś.[Św.] Kazimierza — dług, (50 rb), chorągiew żałobna (18 rb) 21 września a konto firmie Kruszyński i Proszowski [w Częstochowie] (120 rb), 3 listop. materiał do tronu (16 rb 70 kop.), 31 grudnia —czarna kapa i umbrakulum (78 rb), — lampiony, bukiet, obrazki (wizyta J.E.) (29 rb 70 kop.), furmani, orkiestra, klerycy, służba (85rb 50 kop.), iluminacje, światło (67 rb 15 kop.) Razem 998 rb 16 kop.
Rok 1912 [zrezygnowano z nr porządkowych, wpisy jedynie pod datami] deficyt z 1911 roku: 48 rb 7 kop 15 luty — Serkowskiemu w Warsz. [awie] (50 rb) p. St.Kuźniarskiemu a konto malowania plebanii (50 rb), 1911 do św. Józefa (21 rb 70 kop) 11 kwiecień — 4 furmanki po księży do Poraja (rekolekcje) i z powrotem (6 rb 40 kop) 3 maja — za drzewa i krzewy ozdobne do ogrodu (33 rb 75 kop.), 10 sierpnia p. Kuźniarskiemu a konto malowania (100 rb) 21 września — nuty, partytura, oprawy, głosy (22 rb 50 kop.) 28 paździer. — Szpetkowskiemu w Warszawie a konto (100 rb) 21 grudnia tuwalnia (17 rb 50 kop.) Razem 772 rb 76 kop.
Rok 1913 deficyt z 1912: 426 rb 94 kop. 24 marca —pranie bielimy i prasowanie (18 rb 30), 27 czerwca — linoleum plebanii (15 rb 75 kop.), 31 grudnia — 4 furmanki na odpusty (12 rb), tacka na seminarium (10 rb) Razem 640 rb 41 kop

Parafianie przed plebanią z ks .Zygmuntem Sędzimirem .Lata 20-te.Drugi od lewej p.Franciszek Kapuściński.Foto do rozpoznania.Z albumu p.Urszuli Płonka (zd. Kapuścińska)

Rok 1914 deficyt 317 rb 67 kop. 3 stycznia — kupiono bas dla chóru (rżnięty) (18 rb), 23 czerwca — kupiono dla chóru bas dęty (45 rb)30 września — za posłane w lipcu Tow. Marmurów Kieleckich a konto rachunku (80 rb)21 listopada — 3 furmanki odpustowe (11 rb), 31 grudnia — za wypłacony J. Góralowi dług zaciągnięty przy budowie plebanii (195 rb), resztę komornego Holemu za mieszkanie kościelnego (1914) (16 rb). Razem 305 rb 64 kop Rok 1915 deficyt z 1914: 40 rb 52 kop. 17 sierpień — obrazki, medaliki dla dzieci I Komunii Św. (12 rb)29 listop. — trzy furmanki odpustowe 1 (5 rb 75 kop). Razem 484 rb 57 kop.
Rok 1916 deficyt z 1915: 365 rb 52 kop 28 sierpnia — za furmanki odpustowe (14 rb) 15 listopada — partytura mszy św, Franciszka Ksaw.[erego] (7 rb 20 kop.), 22 grudnia — pranie bielizny (większe, reparacje) (13 rb 25 kop.) Razem 540 rb 86
Rok 1917 deficyt z 1916 426 rb 22 kop. 18 marca — nafta do lampki wieczn.[ej] (6 rb), na seminarium (20 rb) 25 maj reparacja i nastrojenie organów (40 rb), Ignacemu Bednarkowi za oczyszczenie kościoła, pobielenie kredowo i reperacja lamperii (olejno) (150 rb), pomalowanie 4 pokoi i odnowienie pokoju kancelarii (30 rb), na życie dla 2 malarzy 12 dni (24 rb) — za mycie okien kościelnych po bieleniu i ołtarzy (4 rb 50 kop.), 23 grudnia — pranie bielizny, prasowanie (10 rb 80 kop.), 29 grudnia — nafta do lampki (8 rb 80 kop.), 31 grudnia - na seminarium (13 rb 50 kop.) Razem 856 rb 70 kop.
Rok 1918 deficyt z 1917: 692 rb 25 kop. styczeń - za wino na św. Jan (16, 50) [kwotanajprawdopodobniej podana w markach polskich][19 marca rachunki sprawdzał dziekan ks. Bolesław Wróblewski, napisał: „rachunki parafialne dochodów i rozchodów znalazłem w porządku”. Kwota została zapewne przeszacowana na marki: 1491, 40].
25 marca - pranie bielizny wg rachunku (72, 60 mk), 26 marca - kupiono drzewo na płoty wg kwitu (173, 45 mk), resztę należności p. Filusowi (100 mk), 7 kwietnia - podatek z gruntu na Wanatach (17, 43 mk), 25 maja - za 4 prowizor.[yczne] konfesjonały J. Walenta 36 mk, za wino mszalne 48 mk, 1 furmanka odpustowa 20 mk. 15 czerwca - za urządzenie Grobu Pańsk. [iego], służbie przy Grobie Chr.[ystusa] [ brak kwoty - brak dalszych wpisów ].

W dziale wydatków widać narastający deficyt. Ks. Zygmunt Sędzimir dużo inwestował. Rozwinięcia i uzupełnienia w nawiasach kwadratowych pochodzą od redakcji „Korzeni”. Źródło: Kwartalnik ,,Korzenie” nr98, R.: XXVI, 3/2016